Κανναβη και χημειοθεραπεια
(Αναδημοσιευση με μεταφραση του Σιμου Δαλκυριαδη, απο: Fundación CANNA, “Cannabis and chemotherapy” https://www.fundacion-canna.es/en/cannabis-and-chemotherapy, By Cristina Sánchez)
Ειναι αυξανομενος ο αριθμος των ατομων που στρεφονται προς στην κανναβη αναζητωντας μια συμπληρωματικη η εναλλακτικη θεραπευτικη επιλογη για τη θεραπεια των ασθενειων τους. Μια απο τις ερωτησεις που θετουν συνηθως ειναι αν μπορουν να χρησιμοποιησουν κανναβη ενω υποβαλλονται σε συμβατικες θεραπειες.
Στην περιπτωση ασθενων με καρκινο, το συγκεκριμενο ερωτημα ειναι εαν η κανναβη μπορει να χρησιμοποιηθει κατα τη διαρκεια των περιοδων χημειοθεραπειας, ανοσοποιησης, ορμονων και ακτινοθεραπειας. Δυστυχως, δεν εχουν διεξαχθει αρκετες κλινικες δοκιμες για να δοθει μια κατηγορηματικη απαντηση. Υπο αυτες τις συνθηκες, οι ασθενεις αντιμετωπιζουν την επιλογη να περιμενουν τα αποτελεσματα των κλινικων δοκιμων υψηλης ποιοτητας (χωρις καν να γνωριζουν το ποιος μπορει να ειναι προθυμος να διεξαγαγει τετοια ερευνα η το ποτε) η να σταθμισει τους γνωστους και δυνητικους κινδυνους και τα οφελη και να ενεργησει αναλογως. Σε αυτο το αρθρο, θα προσπαθησουμε να συνοψισουμε τις διαθεσιμες πληροφοριες, ωστε να επιτρεψουμε στους ασθενεις και τους γιατρους να ακολουθησουν την καλυτερη πορεια δρασης για καθε μεμονωμενη περιπτωση.
Ιατρικη χρηση κανναβης σε ασθενεις με καρκινο
Οι ασθενεις με καρκινο εξεταζουν την κανναβη με δυο διαφορετικους –αλλα οχι απαραιτητα αμοιβαια αποκλειομενους– στοχους: να ανακουφισουν τις παρενεργειες της θεραπειας του καρκινου και να επιτυχουν αντι-ογκικες αντιδρασεις. Οσον αφορα τον πρωτο απο αυτους τους στοχους, η THC εχει αποδειχθει κλινικα οτι εμποδιζει τη ναυτια, τον εμετο και την απωλεια της ορεξης που προκαλειται απο τη χημειοθεραπεια[1]. Σε πολλες περιπτωσεις, οι ανεπιθυμητες ενεργειες ειναι τοσο σοβαρες ωστε να οδηγησουν τους ασθενεις να εγκαταλειψουν τη θεραπεια. Η κανναβη εχει επισης και αλλες καλα εδραιωμενες ιδιοτητες μεγαλου οφελους για τους καρκινοπαθεις: ως αναλγητικο, αγχολυτικο και ως επαγωγεας υπνου[1]. Πιο προσφατα, οι ανθρωποι που πασχουν απο καρκινο εχουν επισης στραφει στην κανναβη και για τα υποτιθεμενα αντικαρκινικα αποτελεσματα της. Ενω ειναι αληθεια οτι ορισμενα κανναβινοειδη εχουν αποδειχθει οτι εχουν αποκρισεις αυτου του ειδους σε διαφορετικα ζωικα μοντελα καρκινου[2], δεν υπαρχουν ακομη ελεγχομενες κλινικες δοκιμες που να επιβεβαιωνουν αυτες τις παρατηρησεις στον ανθρωπο. Παρολα αυτα, λογω του υψηλου προφιλ ασφαλειας, χιλιαδες ασθενεις με ογκολογικα φαρμακα σε ολο τον κοσμο χρησιμοποιουν κανναβη για να σταματησουν την εξαπλωση της νοσου η ακομη και για να την εξαλειψουν εντελως. Σε μια απο τις δυο περιπτωσεις (παρηγορητικες η αντικαρκινικες επιδρασεις), μια απο τις πρωτες ερωτησεις που θετουν οι ασθενεις ειναι εαν ειναι ασφαλες να συνδυαστει η συμβατικη θεραπεια (χημειοθεραπεια, ανοσοθεραπεια, ορμονοθεραπεια και ακτινοθεραπεια) με την κανναβη.
Τι υποδηλωνει η προκλινικη ερευνα;
Τα πειραματα που διεξηχθησαν τα τελευταια χρονια σε καλλιεργειες νεοπλασματικων κυτταρων και με ζωϊκα μοντελα καρκινου υποδηλωνουν οτι ενας συνδυασμος κανναβινοειδων και τυπικης αντικαρκινικης θεραπειας μπορει να λειτουργησει καλυτερα απο οποιαδηποτε απο τις δυο προσεγγισεις απο μονη της. Ενα μεγαλο ποσοστο καρκινοπαθων λαμβανει χημειοθεραπεια. Αυτη η θεραπεια στοχευει την αναπτυξη πολλαπλασιαστικων κυτταρων στο σωμα, προσπαθωντας να εμποδισει τη διαιρεση τους και να προκαλεσει το θανατο τους. Αυτο μπορει να επιτευχθει με διαφορες γενικες στρατηγικες. Το πιο συνηθισμενο ειναι να παρεμβαινει στη διαδικασια αντιγραφης του γενετικου υλικου στα κυτταρα και να εμποδιζει την αναδιοργανωση του κυτταροσκελετου (το εσωτερικο ικριωμα που δινει τη μορφη του κυτταρου, του επιτρεπει να κινηθει και να διευθυνει τον φυσικο διαχωρισμο δυο θυγατρικων κυτταρων διεργασιες διαιρεσης κυτταρων). Τα εργαλεια για την παρεμποδιση της επαναληψης του DNA των καρκινικων κυτταρων ειναι πολυποικιλα. Περιλαμβανουν ενωσεις που ενσωματωνουν αλκυλομαδες (οπως τεμοζολομιδη), γεφυρες μεταξυ αλυσιδων DNA (οπως σισπλατινη), αναλογα των δομικων τους συστατικων (οπως 5-φθοριοουρακιλη η 5-FU) και αναστολεις της μηχανης που διατηρουν την τοπολογια του DNA κατα τη διαρκεια της διαδικασιας κυτταρικης διαιρεσης (οπως η ιρινοτεκανη). Οι προκλινικες μελετες δειχνουν οτι τα κανναβινοειδη οχι μονο δεν εμποδιζουν την αντικαρκινικη δραση των μελων πολλων απο αυτες τις οικογενειες αλλα στην πραγματικοτητα την ενισχυουν. Για παραδειγμα, η 5-FU μειωσε τη βιωσιμοτητα των καρκινικων κυτταρων του παχεος εντερου σε καλλιεργειες πολυ πιο αποτελεσματικα οταν συνδυαστηκε με τον κανναβινοειδη αγωνιστη HU-210[3]. Κατα την ιδια κατευθυνση, η ομαδα του Guillermo Velasco στο Complutense University περιγραφει πως ενας συνδυασμος τεμοζολομιδης και Δ9-τετραϋδροκανναβινολης (THC) σε ενα ζωικο μοντελο γλοιοβλαστωματος προκαλει μεγαλυτερη αναστολη της αναπτυξης ογκου απο οτι απο τις δυο θεραπειες απο μονη της[4]. Οσον αφορα τα φαρμακα που στοχευουν τον κυτταροσκελετο των διαχωριστικων κυτταρων, η πακλιταξελη εχει αποδειχθει οτι εχει συνεργατικα αποτελεσματα οταν συνδυαζεται με το ενδοκανναβινοειδες ανανδαμιδιο. Σε ενα κυτταρικο μοντελο καρκινου του στομαχου, ενας συνδυασμος των δυο ενωσεων προκαλεσε μεγαλυτερο κυτταρικο θανατο μεσω της αποπτωσης απο οποιαδηποτε απο τις δυο ενωσεις απο μονη της[5].
Εκτος απο τη χημειοθεραπεια, πολλοι ασθενεις με καρκινο λαμβανουν θεραπεια ακτινοθεραπειας. Αυτο συνεπαγεται την εκθεση των κυτταρων του ογκου σε ακτινοβολια υψηλης ενεργειας για να προκαλεσουν αλλοιωσεις που θα σταματησουν την κυτταρικη διαιρεση και θα προκαλεσουν το θανατο τους. Οπως και στην περιπτωση της χημειοθεραπειας, υπαρχουν προκλινικα στοιχεια που υποδηλωνουν οτι τα κανναβινοειδη ενδεχεται να ευαισθητοποιησουν τους ογκους σε αυτον τον τυπο θεραπειας. Ο Scott και οι συνεργατες του, για παραδειγμα, εδειξαν οτι ενας συνδυασμος υπομεγιστων δοσεων (δηλαδη δοσεων που ασκουν πολυ διακριτες αντι-ογκικες επιδρασεις απο μονες τους) της THC και της κανναβιδιολης (CBD) και της ακτινοβολιας, προκαλεσε δραματικη μειωση της αναπτυξης των γλοιοβλαστωματων που δημιουργηθηκαν σε ποντικια[6].
Τι λεει η ερευνα στον ανθρωπο;
Μεχρι σημερα, μονο μια κλινικη δοκιμη διεξηχθη ειδικα για την αναλυση της συνδυασμενης επιδρασης των κανναβινοειδων και ενος αντικαρκινικου φαρμακου. Αυτη η δοκιμη, που διεξηχθη σε νοσοκομεια στο Ηνωμενο Βασιλειο και την Γερμανια μεταξυ ασθενων με επαναλαμβανομενο γλοιοβλαστωμα, ανελυσε την ασφαλεια και την αποτελεσματικοτητα του συνδυασμου θεμοζολομιδης και Sativex, ενος κανναβινοειδους φαρμακου που περιεχει περιπου την ιδια ποσοτητα THC και CBD. Αν και τα αποτελεσματα της δοκιμης δεν εχουν ακομη δημοσιευθει, ενα δελτιο τυπου που κυκλοφορησε απο τον προωθητη (GW Pharmaceuticals) φαινεται να δειχνει οτι δεν υπηρχαν αρνητικες αλληλεπιδρασεις φαρμακων:
“A Safety Study of Sativex Compared With Placebo (Both With Dose-intense Temozolomide) in Recurrent Glioblastoma Patients” (Μια μελετη ασφαλειας του Sativex σε συγκριση με εικονικο φαρμακο (αμφοτερα με εντονη δοση τεμοζολομιδης) σε ασθενεις με υποτροπιαζων γλοιοβλαστωμα), GW Research Ltd.
https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT01812616…
και
“GW Pharmaceuticals Achieves Positive Results in Phase 2 Proof of Concept Study in Glioma” (Η GW Pharmaceuticals επιτυγχανει θετικα αποτελεσματα στη φαση 2 αποδειξη μελετης στο γλοιωμα)
https://www.gwpharm.com/…/gw-pharmaceuticals-achieves-posit…
“…Η μελετη εδειξε οτι οι ασθενεις με τεκμηριωμενο επαναλαμβανομενο GBM που ελαβαν θεραπεια με THC: CBD ειχαν 83% ποσοστο επιβιωσης ενος ετους σε συγκριση με 53% για τους ασθενεις στην ομαδα του εικονικου φαρμακου (p = 0,042). Η μεση επιβιωση για την ομαδα THC:CBD ηταν μεγαλυτερη απο 550 ημερες σε συγκριση με 369 ημερες στην ομαδα του εικονικου φαρμακου. Η THC:CBD ηταν γενικα καλα ανεκτη με αναδυομενα ανεπιθυμητα συμβαντα που οδηγησαν σε διακοπη σε δυο ασθενεις σε καθε ομαδα. Οι πιο συχνες ανεπιθυμητες ενεργειες ηταν εμετος (75%), ζαλη (67%) ναυτια (58%), κεφαλαλγια (33%) και δυσκοιλιοτητα (33%). Τα αποτελεσματα καποιων αναλυσεων βιοδεικτων αναμενονται ακομη…”
Αν και αυτη ειναι η μοναδικη κλινικη δοκιμη που εχει σχεδιαστει ειδικα για την αναλυση της ασφαλειας των συνδυασμενων θεραπειων, ειναι σημαντικο να σημειωθει οτι πολλες δοκιμες εχουν πραγματοποιηθει με φαρμακευτικα κανναβινοειδη σε ογκολογικους πληθυσμους ακολουθωντας συμβατικες αντικαρκινικες θεραπειες. Για παραδειγμα, μονο με το Sativex, πραγματοποιηθηκαν επτα κλινικες δοκιμες για να αναλυθει η επιδραση του στον ογκολογικο πονο μεταξυ των ασθενων με καρκινο. Κανενα απο τα ατομα δεν ανεφερε αρνητικες αλληλεπιδρασεις μεταξυ των φαρμακων. Παρομοιως, δεν εχουν ανιχνευθει αρνητικες επιδρασεις που σχετιζονται με τον συνδυασμο φαρμακων σε αλλες δοκιμες που διεξαγονται για την αναλυση της αναλγητικης δρασης των κανναβινοειδων φαρμακων σε περιπτωσεις νευροπαθητικου πονου που προκαλειται απο την ιδια τη χημειοθεραπεια. Τελος, και οχι λιγοτερο σημαντικο, θα πρεπει να θυμομαστε οτι μια απο τις ελαχιστες εγκεκριμενες ιατρικες χρησεις των κανναβινοειδων φαρμακων ειναι για τη θεραπεια της ναυτιας και του εμετου που προκαλουνται απο τη χημειοθεραπεια. Κατ’ αρχην, τουλαχιστον, αυτο υποδηλωνει οτι ο συνδυασμος των δυο θεραπευτικων στρατηγικων δεν πρεπει να προκαλεσει κανενα προβλημα.
Προφυλαξεις
Ενω ειναι αληθεια οτι οι συσσωρευμενες προκλινικες και κλινικες ενδειξεις εως σημερα δειχνουν οτι η κανναβη μπορει να χρησιμοποιηθει με ασφαλεια σε συνδυασμο με τη χημειοθεραπεια και την ακτινοθεραπεια, υπαρχουν ορισμενα θεματα που πρεπει να εξεταστουν λεπτομερεστερα. Ενα απο αυτα ειναι η πιθανη παρεμποδιση των κανναβινοειδων –ιδιαιτερα της CBD– με το συστημα αποτοξινωσης του κυτοχρωματος p450 (CYP). Αυτο το συστημα ειναι υπευθυνο για το μεταβολισμο πολλων διαφορετικων ενωσεων (συμπεριλαμβανομενων πολλων απο τα φαρμακα που συνηθως λαμβανουμε), αποτοξινωνοντας τες και μετατρεποντας τες ετσι σε μεταβολιτες που ειναι μη τοξικοι για το σωμα. Εχει περιγραφει οτι τοσο η THC οσο και, ειδικοτερα, η CBD ειναι ικανες να αναστελλουν ορισμενες ισομορφες CYP[7], οι οποιες μπορει να αυξησουν τον χρονο ημιζωης των επεξεργασιων που επεξεργαζονται με αυτα τα ενζυμα ως αποτελεσμα του μη μεταβολισμου των φαρμακων. Αλλες ενωσεις που χρησιμοποιουνται απο αυτους τους ασθενεις, οπως η ταμοξιφαινη, χορηγουνται με τη μορφη προφαρμακων, οι οποιες ενεργοποιουνται μονο οταν υποβαλλονται σε επεξεργασια απο το CYP. Ετσι, ο συνδυασμος αυτων των προφαρμακων με κανναβινοειδη θα μπορουσε καταρχην να μειωσει τη βιοδιαθεσιμοτητα των αντιστοιχων δραστικων μορφων. Τελος, πολλα απο τα φαρμακα που χρησιμοποιουνται απο τους ασθενεις με καρκινο (αντικαρκινικα φαρμακα, αντικαταθλιπτικα, προστατευτικα του στομαχου, αναλγητικα κλπ.) αναστελλουν το συστημα CYP, το οποιο ειναι επισης υπευθυνο για την αποτοξινωση τοσο της THC οσο και της CBD και συνεπως η ταυτοχρονη χρηση κανναβης και αυτα τα φαρμακα θα αυξησουν τον χρονο ημιζωης των κανναβινοειδων. Ωστοσο, καμια απο αυτες τις δυνητικες αλληλεπιδρασεις δεν φαινεται να ειναι αρκετα σημαντικη για να συμβουλευει τη συνδυασμενη χρηση κανναβης και αλλων θεραπειων. Πρωτον, η αναστολη του CYP in vitro με THC και CBD συμβαινει σε πολυ υψηλες συγκεντρωσεις, πανω απο τα μεγιστα που παρατηρουνται στις κλινικες δοκιμες. Δευτερον, η κλινικη πειρα δειχνει οτι οι αλληλεπιδρασεις αυτες μπορουν ευκολα να αντιμετωπιστουν πραγματοποιωντας μικρες αλλαγες στη δοσολογια. Για παραδειγμα, εχει περιγραφει δυνητικα αρνητικη αλληλεπιδραση μεταξυ της CBD και της κλοβαζαμης (Onfi), μιας βενζοδιαζεπινης που χρησιμοποιειται ως συν-ενισχυτικο σε μορφες επιληψιας που δεν ανταποκρινονται στις συμβατικες θεραπειες. Η συνδυασμενη χρηση των δυο φαρμακων συσχετιστηκε με μεγαλυτερα επιπεδα κλοβαζαμης στο πλασμα και αυξηση των παρενεργειων του (μετα απο ενα τυπικο προτυπο υπερβολικης δοσης). Αυτα μειωθηκαν ευκολα μειωνοντας τη δοση αυτης της ενωσης[8]. Επομενως, ειναι σημαντικο οι ασθενεις που χρησιμοποιουν κανναβη για ιατρικους σκοπους να το αναφερουν στον γιατρο τους, ωστε να μπορουν να λαβουν υποψη αυτες τις πιθανες αλληλεπιδρασεις και, εαν ειναι απαραιτητο, να προσαρμοσουν τη δοση οποιασδηποτε θεραπειας λαμβανουν.
Ενα αλλο ζητημα που απαιτει περαιτερω αναλυση ειναι η πιθανη παρεμβαση μεταξυ επεξεργασιων με κανναβινοειδη που περιεχουν CBD και συμπληρωματα αντιοξειδωτικων. Αυτο το κανναβινοειδες παραγει αντικαρκινικες αποκρισεις σε διαφορετικα κυτταρικα και ζωϊκα μοντελα καρκινου. Αν και οι μοριακοι μηχανισμοι με τους οποιους συμβαινει αυτο το φαινομενο ειναι πολυποικιλοι, ενας απο αυτους που φαινεται να εχουν το μεγαλυτερο βαρος ειναι η παραγωγη αντιδραστικων ειδων οξυγονου (reactive oxygen species, ROS)[2], ακριβως ο τυπος των ενωσεων στις οποιες ασκουν ενα αποτελεσμα τα αντιοξειδωτικα. Επομενως, θα μπορουσε κανεις να εξετασει εαν τα αντιοξειδωτικα συμπληρωματα θα μπορουσαν να παρεμποδισουν την πιθανη αντικαρκινικη δραση της CBD. Πραγματι, η χρηση αντιοξειδωτικων κατα τη διαρκεια της αντικαρκινικης θεραπειας εξακολουθει να ειναι αμφιλεγομενη μεταξυ των ογκολογων. Απο τη μια πλευρα, οι τοξικες επιδρασεις σε οξειδωτικο στρες στα ογκικα κυτταρα (που δημιουργουνται απο τους ιδιους τους ογκους η απο τη θεραπεια) θα μπορουσαν να αντιμετωπιστουν με αντιοξειδωτικα συμπληρωματα. Ωστοσο, αυτα τα συμπληρωματα ενδεχεται να εμποδισουν τις επιβλαβεις επιδρασεις του οξειδωτικου στρες στα καρκινικα κυτταρα. Προς το παρον, η συναινεση φαινεται να ειναι οτι δεν υπαρχουν ακομη αρκετα επιστημονικα στοιχεια που να υποστηριζουν τη χρηση αντιοξειδωτικων σε καρκινοπαθεις κατα τη διαρκεια αντικαρκινικων θεραπειων[9].
Τελος, ενα αλλο ζητημα που απαιτει προσθετη μελετη ειναι η χρηση κανναβης κατα τη διαρκεια της θεραπειας με ανοσοθεραπεια. Προκειται για ενα ειδος θεραπευτικης στρατηγικης που χρησιμοποιειται ολο και περισσοτερο στον τομεα της ογκολογιας. Ο τελικος στοχος του ειναι να τονωσει την ανοσολογικη αποκριση του ασθενους, ωστε να καταστρεψει τα κυτταρα του ογκου. Εχει αποδειχθει ευρεως οτι διαφορετικα στοιχεια του ανοσοποιητικου συστηματος (Β και Τ λεμφοκυτταρα, μακροφαγα, μονοκυτταρα, κλπ.) Διαθετουν ενα λειτουργικο ενδοκανναβινοειδες συστημα, το οποιο ασκει ανοσοτροποποιητικα αποτελεσματα[10]. Τα αποτελεσματα απο ορισμενες προκλινικες και κλινικες μελετες δειχνουν οτι τα κανναβινοειδη ασκουν ανοσοκατασταλτικα αποτελεσματα[10], τα οποια θα μπορουσαν να αποτελεσουν ενα πιθανο προβλημα οταν οι θεραπειες κανναβης συνδυαζονται με ανοσοθεραπεια. Ωστοσο, δεν υπαρχουν ενδειξεις οτι η χρηση (ακομη και η χρονια χρηση) κανναβης συνδεεται με την εμφανιση η την επιδεινωση μολυσματικων ασθενειων η ογκων, ακομη και σε ατομα με ανοσοκαταστολη, οπως για παραδειγμα ασθενεις με HIV[10]. Εν παση περιπτωσει, απαιτουνται επειγοντως περισσοτερες ερευνες, τοσο προκλινικες οσο και κλινικες, για την επιλυση ολων αυτων των ερωτηματων και για να ειναι σε θεση να παρεχουν αυστηρες πληροφοριες τοσο στους ασθενεις οσο και στους επαγγελματιες υγειας που τις συνοδευουν στις θεραπειες τους.
Βιβλιογραφικες αναφορες:
1. Abrams DI, Guzman M. Cannabis in cancer care. (Η κανναβη στην φροντιδα του καρκινου) Clin Pharmacol Ther. 2015;97(6):575-86.
https://escholarship.org/uc/item/6367m6vj.pdf
Περιληψη
“Η κανναβη εχει χρησιμοποιηθει στην ιατρικη για χιλιαδες χρονια πριν απο την επιβολη της τρεχουσας καταστασης ως μιας παρανομης ουσιας. Τα κανναβινοειδη, τα ενεργα συστατικα του φυτου Cannabis sativa, μιμουνται τα αποτελεσματα των ενδογενων κανναβινοειδων (ενδοκανναβινοειδη), ενεργοποιωντας συγκεκριμενους υποδοχεις κανναβινοειδων, ιδιαιτερα τον CB1 που βρισκεται κυριως στο κεντρικο νευρικο συστημα και τον CB2 που βρισκεται κυριως σε κυτταρα που εμπλεκονται στην ανοσολογικη λειτουργια. Η δελτα-9-τετραϋδροκανναβινολη (THC), το κυριο βιοδραστικο κανναβινοειδες στο φυτο, ειναι διαθεσιμη ως φαρμακο που χορηγειται με ιατρικη συνταγη και εχει εγκριθει για τη θεραπεια της ναυτιας και του εμετου και της ανορεξιας που σχετιζεται με το συνδρομο απισχανσης στο AIDS. Τα κανναβινοειδη μπορει να ειναι επωφελη για τη θεραπεια του καρκινου που σχετιζεται με τον πονο, πιθανως συνεργατικα με τα οπιοειδη αναλγητικα. Τα κανναβινοειδη εχουν αποδειχθει ωφελιμα για τη θεραπεια της περιφερικης νευροπαθειας που σχετιζεται με τον HIV, γεγονος που υποδηλωνει οτι μπορει να ειναι αξια μελετης σε ασθενεις με αλλα νευροπαθητικα συμπτωματα. Τα κανναβινοειδη εχουν ευνοϊκο προφιλ ασφαλειας φαρμακων, αλλα η ιατρικη τους χρηση περιοριζεται κυριως απο τις ψυχοδραστικες τους επιδρασεις και την περιορισμενη βιοδιαθεσιμοτητα τους (λογω της πολυ αυστηρης απαγορευσης του φυτου της κανναβης)”.
2. Velasco G, Sánchez C, Guzmán M. Potencial antitumoral de los cannabinoides. En: Efectos terapéuticos de los cannabinoides. (Αντικαρκινικο δυναμικο των κανναβινοειδων. Σε: θεραπευτικες επιδρασεις των κανναβινοειδων) Ed: Instituto Universitario de Investigación en Neuroquímica de la Universidad Complutense de Madrid. 2017 p. 129-38.
> “Anticancer mechanisms of cannabinoids” (Αντικαρκινικοι μηχανισμοι των κανναβινοειδων)
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/…/PMC47911…/pdf/conc-23-s23.pdf
Περιληψη
“Εκτος απο τις γνωστες καταπραϋντικες επιδρασεις των κανναβινοειδων σε μερικα συμπτωματα που σχετιζονται με τον καρκινο, ενα μεγαλο συνολο στοιχειων δειχνει οτι αυτα τα μορια μπορουν να μειωσουν την αναπτυξη του ογκου σε ζωϊκα μοντελα καρκινου. Αυτο επιτυγχανεται με τη διαμορφωση κυτταρικων οδων σηματοδοτησης που εμπλεκονται στον ελεγχο του πολλαπλασιασμου των καρκινικων κυτταρων και της επιβιωσης. Επιπλεον, τα κανναβινοειδη αναστελλουν την αγγειογενεση και μειωνουν τη μετασταση σε διαφορους τυπους ογκων στα εργαστηριακα πειραματοζωα. Σε αυτην την ανασκοπηση, συζητουμε την τρεχουσα κατανοηση των κανναβινοειδων ως αντικαρκινικων παραγοντων, εστιαζοντας στις προσφατες ανακαλυψεις σχετικα με τους μοριακους μηχανισμους δρασης τους, συμπεριλαμβανομενων των μηχανισμων αντιστασης και ευκαιριων για την χρηση τους στη συνδυασμενη θεραπεια. Αυτες οι παρατηρησεις εχουν ηδη συμβαλει στη θεμελιωση της αναπτυξης των πρωτων κλινικων μελετων που θα αναλυσουν την ασφαλεια και το πιθανο κλινικο οφελος των κανναβινοειδων ως αντικαρκινικων παραγοντων”.
3. Gustafsson SB, Lindgren T, Jonsson M, Jacobsson SO. Cannabinoid receptor-independent cytotoxic effects of cannabinoids in human colorectal carcinoma cells: synergism with 5-fluorouracil. (Κυτταροτοξικες επιδρασεις των κανναβινοειδων σε ανθρωπινα κυτταρα ορθοκολικου καρκινου ανεξαρτητα απο υποδοχεα κανναβινοειδων: συνεργια με 5-φθοριοουρακιλη) Cancer Chemother Pharmacol. 2009;63(4):691-701.
https://sci-hub.cc/10.1007/s00280-008-0788-5
Περιληψη
“Τα κανναβινοειδη (CBs) εχουν βρεθει οτι ασκουν αντιπολλαπλασιαστικα αποτελεσματα σε μια ποικιλια καρκινικων κυτταρων, συμπεριλαμβανομενων κυτταρων καρκινου του παχεος εντερου. Ωστοσο, λιγα ειναι γνωστα σχετικα με τους μηχανισμους σηματοδοτησης πισω απο την αντικαρκινικη επιδραση σε αυτα τα κυτταρα, ειτε τα αποτελεσματα μοιραζονται τα ενδογενη λιπιδια που σχετιζονται με τα ενδοκανναβινοειδη, ειτε τα αποτελεσματα ειναι συνεργατικα με τα θεραπευτικα παραδειγματα που χρησιμοποιουνται σημερα στην κλινικη. Σκοπος αυτης της προκλινικης μελετης ηταν η διερευνηση της επιδρασης των συνθετικων και ενδογενων CB και των σχετικων λιπαρων οξεων τους στη βιωσιμοτητα των κυτταρων Caco-2 ανθρωπινου παχεος εντερου και για να προσδιοριστει κατα ποσο τα CB αποτελεσματα ειναι συνεργατικα με εκεινα που παρατηρουνται με τον ανταγωνιστη της πυριμιδινης 5- φθοριοουρακιλης (5-FU). Το συνθετικο CB HU 210, το ενδογενες CB ανανδαμιδιο, το ενδογενες δομικο αναλογο του ανανδαμιδιου, η Ν-αραχιδονυλογλυκινη (NAGly), καθως και τα σχετικα πολυακορεστα λιπαρα οξεα, αραχιδονικο οξυ και εικοσαπεντανοϊκο οξυ εδειξαν αντιπολλαπλασιαστικα και κυτταροτοξικα αποτελεσματα στα κυτταρα Caco-2 , οπως μετραται με τη χρηση της αναλυσης ενσωματωσης [(3)Η]-θυμιδινης, της δοκιμασιας πολλαπλασιασμου CyQUANT και του φθορισμου καλσεϊνης-ΑΜ. HU 210 ηταν η πιο ισχυρη ενωση που εξεταστηκε, ακολουθουμενη απο ανανδαμιδη, ενω η NAGly εδειξε ιση ισχυ και αποτελεσματικοτητα ως τα πολυακορεστα λιπαρα οξεα. Επιπλεον, τα HU 210 και 5-FU παρηγαγαν συνεργατικες επιδρασεις στα κυτταρα Caco-2, αλλα οχι στις κυτταρικες γραμμες ανθρωπινου καρκινου του παχεος εντερου HCT116 η ΗΤ29. Οι εξετασθεισες ενωσεις παρηγαγαν κυτταροτοξικες και οχι αντιπολλαπλασιαστικες δρασεις, με εναν μηχανισμο που δεν περιλαμβανε υποδοχεις CB, καθως οι ανταγωνιστες υποδοχεα CB AM251 και AM630 δεν εξασθενισαν τα αποτελεσματα, ουτε εκανε την τοξινη του κοκκυτη. Ωστοσο, η αλφα-τοκοφερολη και ο αναστολεας συνθετασης νιτρικου οξειδιου L-NAME εξασθενησαν την τοξικοτητα του CB, υποδηλωνοντας την εμπλοκη του οξειδωτικου στρες. Συμπεραινεται οτι το συστημα CB μπορει να παρασχει νεους στοχους για την αναπτυξη φαρμακων για την αντιμετωπιση του καρκινου του παχεος εντερου”.
4. Torres S, Lorente M, Rodriguez-Fornes F, Hernandez-Tiedra S, Salazar M, Garcia-Taboada E, et al. A combined preclinical therapy of cannabinoids and temozolomide against glioma. (Μια συνδυασμενη προκλινικη θεραπεια των κανναβινοειδων και της τεμοζολομιδης κατα του γλοιωματος) Mol Cancer Ther. 2011;10(1):90-103.
https://sci-hub.cc/10.1158/1535-7163.MCT-10-0688
Περιληψη
“Το πολυμορφο γλοιοβλαστωμα (glioblastoma multiforme, GBM) ειναι εξαιρετικα ανθεκτικο στις τρεχουσες αντικαρκινικες θεραπειες, γεγονος που καθιστα ζωτικης σημασιας την εξευρεση νεων θεραπευτικων στρατηγικων με στοχο τη βελτιωση της κακης προγνωσης των ασθενων που πασχουν απο αυτη την ασθενεια. Η δ9-τετραϋδροκανναβινολη (THC), το κυριο δραστικο συστατικο της μαριχουανας και αλλοι αγωνιστες των υποδοχεων κανναβινοειδων, αναστελλουν την αναπτυξη ογκων σε ζωϊκα μοντελα καρκινου, συμπεριλαμβανομενου του γλοιωματος, ενα αποτελεσμα που στηριζεται, τουλαχιστον εν μερει, στη διεγερση της αυτοφαγο- προκαλουμενης αποπτωσης σε κυτταρα ογκου. Εδω, δειχνουμε οτι η συνδυασμενη χορηγηση THC και τεμοζολομιδης (TMZ, παραγοντας αναφορας για τη διαχειριση GBM) ασκει ισχυρη αντικαρκινικη δραση σε ξενομοσχευματα γλοιωματος, ενα αποτελεσμα που παρατηρειται επισης σε ογκους που ειναι ανθεκτικοι στη θεραπεια με TMZ. Η συνδυασμενη χορηγηση THC και TMZ αυξησε την αυτοφαγια, ενω η φαρμακολογικη η γενετικη αναστολη αυτης της διαδικασιας απετρεψε τον κυτταρικο θανατο που προκαλειται απο τον συνδυασμο TMZ + THC, υποστηριζοντας οτι η ενεργοποιηση της αυτοφαγιας παιζει εναν κρισιμο ρολο στον μηχανισμο δρασης αυτου του συνδυασμου φαρμακων. Η χορηγηση υπο-μεγιστων δοσεων THC και κανναβιδιολης (CBD, ενα αλλο φυτικο κανναβινοειδες που προκαλει επισης κυτταρικο θανατο σε γλοιωμα μεσω μηχανισμου δρασης διαφορετικης απο εκεινη της THC) μειωνει αξιοσημειωτα την αναπτυξη των ξενομοσχευματων του γλοιωματος. Επιπλεον, η θεραπεια με ΤΜΖ και υπομεγιστες δοσεις THC και CBD παρηγαγε ισχυρη αντικαρκινικη δραση και στους δυο ογκους που ειναι ευαισθητοι στην ΤΜΖ και που ειναι ανθεκτικοι στην ΤΜΖ. Συνολικα, τα συμπερασματα μας υποστηριζουν οτι η συνδυασμενη χορηγηση της TMZ και των κανναβινοειδων θα μπορουσε να χρησιμοποιηθει θεραπευτικα για τη διαχειριση του GBM”.
5. Miyato H, Kitayama J, Yamashita H, Souma D, Asakage M, Yamada J, et al. Pharmacological synergism between cannabinoids and paclitaxel in gastric cancer cell lines. (Φαρμακολογικη συνεργια μεταξυ κανναβινοειδων και πακλιταξελης σε κυτταρικες σειρες γαστρικου καρκινου) J Surg Res. 2009;155(1):40-7.
https://sci-hub.cc/10.1016/j.jss.2008.06.045
Περιληψη
“Η απο του στοματος εφαρμοσιμη δελτα9-τετραϋδροκανναβινολη (THC) και τα συνθετικα της παραγωγα εχουν χρησιμοποιηθει ως αντιεμετικα φαρμακα κατα τη διαρκεια χημειοθεραπειας σε ασθενεις με καρκινο. Ωστοσο, δεν ειναι καλα γνωστο πως τα κανναβινοειδη επηρεαζουν τις επιδρασεις των χημειοθεραπευτικων παραγοντων στους κακοηθεις ογκους. Σε αυτη τη μελετη, ερευνησαμε πως το ενδογενες κανναβινοειδες ανανδαμιδιο (anandamide, AEA) αλλαζει το αποτελεσμα της πακλιταξελης στις κυτταρικες σειρες του γαστρικου καρκινου. Στην ανθρωπινη κυτταρικη γραμμη γαστρικου καρκινου, HGC-27, που εκφραζει τον κανναβινοειδες υποδοχεα 1 (CB1), το ΑΕΑ διεγειρει τον πολλαπλασιασμο σε συγκεντρωσεις κατω απο 1 microM, ενω καταστελλει εντονα τον πολλαπλασιασμο μεσω της επαγωγης αποπτωσης στα 10 microM. Αυτο το διτροπικο αποτελεσμα αναπαραχθηκε απο εναν επιλεκτικο αγωνιστη CB1, αραχιδονυλ-2-χλωρο διαιθυλαμιδιο, αν και τα αποτελεσματα ηταν λιγοτερο εντονα. Οταν χρησιμοποιηθηκε ΑΕΑ με πακλιταξελη, το ΑΕΑ στα 10 microM ενισχυσε συνεργατικα το κυτταροτοξικο αποτελεσμα της πακλιταξελης, ενω δεν εδειξε σημαντικη επιδραση σε χαμηλοτερες συγκεντρωσεις. Η αναλυση κυτταρομετριας ροης αποκαλυψε οτι η προσθηκη 10 microM AEA συνεργατικα ενισχυμενης αποπτωσης που προκαλειται απο πακλιταξελη, πιθανως μεσω της ενεργοποιησης της κασπασης-3, -8 και -9. Τα αποτελεσματα μας υποδηλωνουν οτι τα κανναβινοειδη θα μπορουσαν να αποτελεσουν καλο παρηγορητικο παραγοντα για ασθενεις με καρκινο που λαμβανουν πακλιταξελη”.
6. Scott KA, Dalgleish AG, Liu WM. The combination of cannabidiol and Delta9-tetrahydrocannabinol enhances the anticancer effects of radiation in an orthotopic murine glioma model. (Ο συνδυασμος κανναβιδιολης και δελτα9-τετραϋδροκανναβινολης ενισχυει τις αντικαρκινικες επιδρασεις της ακτινοβολιας σε ενα ορθοτοπικο μοντελο γλοιωματος ποντικου) Mol Cancer Ther. 2014;13(12):2955-67.
https://sci-hub.cc/10.1158/1535-7163.MCT-14-0402
Περιληψη
“Γλοιωμα υψηλου βαθμου κακοηθειας ειναι ενας απο τους πιο επιθετικους καρκινους σε ενηλικους ανθρωπους και τα ποσοστα μακροπροθεσμης επιβιωσης ειναι πολυ χαμηλα καθως οι προτυπες θεραπειες για γλοιωμα παραμενουν σε μεγαλο βαθμο ανεπιτυχεις. Εχουν τα κανναβινοειδη δειχθει οτι αναστελλουν την αναπτυξη του γλοιωματος Συγκεκριμενα, καθως εξουδετερωνουν ογκογονες διαδικασιες οπως η αγγειογενεση. Σε μια προσπαθεια να βελτιωθει η αυξηση στο αποτελεσμα της θεραπειας, ερευνησαμε την επιδραση της Δ(9)τετραϋδροκανναβινολης (THC) και της κανναβιδιολη (CBD) μονες τους και σε συνδυασμο τοσο με ακτινοθεραπεια σε εναν αριθμο κυτταρικων γραμμων γλοιωματος (T98G, U87MG και GL261). Τα κανναβινοειδη χρησιμοποιηθηκαν σε δυο μορφες, καθαρη (pure, Ρ) και ως βοτανικη φαρμακευτικη ουσια (botanical drug substance, BDS). Τα αποτελεσματα εδειξαν κατα τη διαρκεια και της δοσοεξαρτωμενης μειωσης στην κυτταρικη βιωσιμοτητα με καθε κανναβινοειδες THC και προτεινε οτι ηταν περισσοτερο αποτελεσματικη THC-BDS απο οτι η THC-P, ενω, αντιστροφως, η CBD-P ηταν πιο αποτελεσματικη απο οτι η CBD-BDS. Η αναλυση του μεσου αποτελεσματος αποκαλυψε ολους τους συνδυασμους να ειναι υπερ-δραστηριοι [T98G δεικτης 48-ωρου συνδυασμου (CI) σε FU50, 0,77 – 1,09]. Ομοιως, η προκατεργασια κυτταρων με THC-Ρ και CBD-Ρ μαζι για 4 ωρες πριν απο την ακτινοβοληση, αυξημενη ραδιοευαισθησια σε συγκριση με την προκατεργασια τους και με τα δυο κανναβινοειδη ατομικα. Η αυξηση της ραδιοευαισθησιας συσχετιστηκε με την αυξηση των δεικτων αυτοφαγιας και αποπτωσης. Αυτα τα in vitro αποτελεσματα ανακεφαλαιωθηκαν σε ενα ορθοτοπικο μοντελο ποντικου για γλοιωμα, το οποιο εδειξε δραματικες μειωσεις στους ογκους των ογκων οταν χρησιμοποιηθηκαν και τα δυο κανναβινοειδη με ακτινοβολια (ημερησιας 21:5,5 ± 2,2 mm (3) εναντι 48,7 ± 24,9 mm (3) στην ομαδα ελεγχου, Ρ <0,01). Συνοψιζοντας, τα δεδομενα μας υπογραμμιζουν την πιθανοτητα οτι αυτα τα κανναβινοειδη μπορουν να προκαλεσουν τα κυτταρα του γλοιωματος να ανταποκριθουν καλυτερα στην ιονιζουσα ακτινοβολια και να προτεινουν ενα πιθανο κλινικο οφελος για τους ασθενεις με γλοιωμα χρησιμοποιωντας αυτες τις δυο μεθοδους θεραπειας”.
7. García de Palau M, Bouso JC. Desarrollo de programas de cannabis medicinal. Riesgos asociados a los tratamientos con cannabis. En: Efectos terapéuticos de los cannabinoides. (Αναπτυξη προγραμματων ιατρικης κανναβης. Κινδυνοι που συνδεονται με τις θεραπειες κανναβης. Σε: Θεραπευτικες επιδρασεις των κανναβινοειδων) Ed: Instituto Universitario de Investigación en Neuroquímica de la Universidad Complutense de Madrid. 2017. p. 219-34.
8. Geffrey AL, Pollack SF, Bruno PL, Thiele EA. Drug-drug interaction between clobazam and cannabidiol in children with refractory epilepsy. (Η αλληλεπιδραση φαρμακου με φαρμακο μεταξυ κλοβαζαμης και κανναβιδιολης σε παιδια με ανθεκτικη επιληψια) Epilepsia. 2015;56(8):1246-51.
https://sci-hub.cc/10.1111/epi.13060
Περιληψη
“ΣΚΟΠΟΣ: Συμφωνα με τη δοκιμη διερευνησης νεας φαρμακευτικης αγωγης (investigational new drug, IND), η κανναβιδιολη (CBD) μελεταται ως πιθανη επικουρικη θεραπεια της ανθεκτικης επιληψιας στα παιδια. Απο τα 25 ατομα στη δοκιμη, 13 υποβληθηκαν σε θεραπεια με κλοβαζαμη (CLB). Επειδη τοσο η CLB οσο και η CBD μεταβολιζονται αμφοτερα στο μονοπατι του κυτοχρωματος P450 (CYP), προβλεψαμε μια αλληλεπιδραση φαρμακου-με-φαρμακο, την οποια αξιολογουμε σε αυτο το αρθρο.
ΜΕΘΟΔΟΙ: Δεκατρια ατομα με ανερεθιστη επιληψια που ελαβαν συγχρονως CLB και CBD συμφωνα με την IND 119876 συμπεριληφθηκαν στη μελετη αυτη. Οι δημογραφικες πληροφοριες συλλεχθηκαν για καθε υποκειμενο, συμπεριλαμβανομενης της ηλικιας, του φυλου και της αιτιολογιας των επιληπτικων κρισεων, καθως και των συγχορηγουμενων αντιεπιληπτικων φαρμακων (antiepileptic drugs, AED). Η CLB, Ν-διμεθυλοκλοβαζαμη (νορκλοβαζαμη, nCLB) και τα επιπεδα της CBD μετρηθηκαν κατα τη διαρκεια της θεραπειας με CBD. Οι δοσεις CLB καταγραφηκαν στην αρχικη τιμη και στις εβδομαδες 4 και 8 της θεραπειας CBD. Οι ανεπιθυμητες ενεργειες παρακολουθηθηκαν.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Αναφερουμε αυξημενα επιπεδα CLB και nCLB σε αυτα τα θεματα. Η μεση (± τυπικη αποκλιση [SD]) αυξηση των επιπεδων CLB ηταν 60 ± 80% (95% διαστημα εμπιστοσυνης (CI) [2-91%] στις 4 εβδομαδες), η μεση αυξηση των επιπεδων nCLB ηταν 500 ± 300% (95% CI [+90-610%] στις 4 εβδομαδες). Εννεα απο τα 13 ατομα ειχαν μειωση κατα >50% στις επιληπτικες κρισεις, που αντιστοιχουσε σε ποσοστο ανταποκριτη 70%. Τα αυξημενα επιπεδα CLB και nCLB και μειωσεις στη συχνοτητα των κρισεων εμφανιστηκαν παρολο που, κατα τη διαρκεια της θεραπειας με CBD, οι δοσεις CLB μειωθηκαν για 10 (77%) απο τα 13 ατομα. Παρενεργειες αναφερθηκαν σε 10 (77%) απο τα 13 ατομα, αλλα μετριαστηκαν με τη μειωση της δοσης CLB.
ΣΗΜΑΣΙΑ: Η παρακολουθηση των επιπεδων CLB και nCLB ειναι απαραιτητη για την κλινικη φροντιδα των ασθενων ταυτοχρονα με CLB και CBD. Παρολα αυτα, η CBD ειναι μια ασφαλης και αποτελεσματικη θεραπεια της ανθεκτικης επιληψιας σε ασθενεις που λαμβανουν θεραπεια CLB”.
9. Yasueda A, Urushima H, Ito T. Efficacy and Interaction of Antioxidant Supplements as Adjuvant Therapy in Cancer Treatment: A Systematic Review. (Αποτελεσματικοτητα και Αλληλεπιδραση Αντιοξειδωτικων Συμπληρωματων ως Βοηθητικη Θεραπεια σε Θεραπεια Καρκινου: Μια Συστηματικη Επισκοπηση) Integr Cancer Ther. 2016;15(1):17-39.
https://sci-hub.cc/10.1177/1534735415610427
Περιληψη
“Το οξειδωτικο στρες ειναι βασικο στοιχειο της καρκινογενεσης. Αν και η ακτινοβολια παραγει αντιδραστικα ειδη οξυγονου (Reactive Oxygen Species, ROS), μερικοι αντικαρκινικοι παραγοντες οπως παραγοντες αλκυλιωσης, λευκοχρυσου και αντικαρκινικα αντιβιοτικα ασκουν κυτταροτοξικοτητα δημιουργωντας ελευθερες ριζες. Τα μη-ενζυματικα εξωγενη αντιοξειδωτικα οπως οι βιταμινες, τα ανοργανα συστατικα και οι πολυφαινολες μπορουν να εξουδετερωσουν τη δραστηριοτητα ROS. Ωστοσο, αν τα αντιοξειδωτικα μεταβαλλουν τα αντικαρκινικα αποτελεσματα κατα τη διαρκεια της ακτινοθεραπειας και ορισμενοι τυποι χημειοθεραπειας παραμενουν ασαφεις. Στην παρουσα μελετη, εξετασαμε τα αντιοξειδωτικα ως βοηθητικη θεραπεια για ασθενεις με καρκινο κατα τη διαρκεια χημειοθεραπειας η ακτινοθεραπειας. Διεξηχθησαν ερευνες ηλεκτρονικης βιβλιογραφιας για την επιλογη ολων των τυχαιοποιημενων ελεγχομενων κλινικων δοκιμων (Randomized controlled trials, RCTs) στις οποιες χορηγηθηκαν αντιοξειδωτικα σε ασθενεις με καρκινο μαζι με χημειοθεραπεια η ακτινοθεραπεια. Περιληφθηκαν αρθρα η περιληψεις γραμμενα στα αγγλικα. Συνολικα, 399 αναφορες ελαβαν πρωτογενη ελεγχο. Τα αλληλοεπικαλυπτομενα αρθρα και εκεινα που πληρουν τα κριτηρια αποκλεισμου (οχι RCT, οχι ανθρωπινα και καμια χορηγηση απο το στομα) αποκλειστηκαν. Τελος, συμπεριληφθηκαν 49 αναφορες που αντιστοιχουν στα κριτηρια ενταξης. Ηταν δυσκολο να καθοριστει αν τα αντιοξειδωτικα επηρεαζουν τα αποτελεσματα της θεραπειας η αν τα αντιοξειδωτικα βελτιωνουν τις δυσμενεις επιδρασεις που προκαλουνται απο τη χημειοθεραπεια και την ακτινοθεραπεια. Ειναι επιθυμητη η χρηση μιας μεθοδου βασισμενης σε στοιχεια για την επιλογη συμπληρωματων που ταιριαζουν καλυτερα στους καρκινοπαθεις. Παρολο που υπαρχουν πολλες αποψεις σχετικα με τους κινδυνους η τα οφελη της αντιοξειδωτικης συμπληρωσης, θα μπορουσαμε να συμπερανουμε οτι η βλαβη που προκαλειται απο την αντιοξειδωτικη συμπληρωση παραμενει ασαφης για τους ασθενεις κατα τη διαρκεια της θεραπειας με καρκινο, εκτος απο τους καπνιστες που υποβαλλονται σε ακτινοθεραπεια”.
10. Muñoz E. Cannabinoides y sistema inmune. En: Efectos terapéuticos de los cannabinoides. (Κανναβινοειδη και ανοσοποιητικο συστημα. Σε: Θεραπευτικες επιδρασεις των κανναβινοειδων) Ed: Instituto Universitario de Investigación en Neuroquímica de la Universidad Complutense de Madrid. 2017. p. 55-64.
Η αρθρογραφος Cristina Sánchez:
Η Cristina Sánchez ειναι καθηγητρια στη βιοχημεια και τη μοριακη βιολογια στο Complutense University της Μαδριτης. Η ερευνα της επικεντρωνεται στη μελετη του ενδοκανναβινοειδους συστηματος σε ενα ογκολογικο πλαισιο. Ο απωτερος στοχος ειναι να κατανοηθει η αντικαρκινικη δραση των κανναβινοειδων στον καρκινο του μαστου σε μοριακους ορους και να χρησιμοποιηθει για κλινικους σκοπους. Η Cristina ηταν ο Επιστημονικος Γραμματεας της Spanish Society of Cannabinoid Research (Ισπανικη Εταιρεια Κανναβινοειδων Ερευνων) και εξακολουθει να βρισκεται στο διοικητικο της συμβουλιο. Ηταν ενα απο τα ιδρυτικα μελη του προσφατα σχηματισμενου Spanish Observatory of Medicinal Cannabis (Ισπανικο Παρατηρητηριο Φαρμακευτικη Κανναβη) και σημερα ειναι γραμματεας του.