(Αναδημοσιευση με μεταφραση απο την μελετη: “Cannabis, a complex plant:
different compounds and different effects on individuals”, Zerrin Atakan, Ther
Adv Psychopharmacol. 2012 Dec; 2(6): 241–254,
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3736954/ )
Περιληψη
“Η κανναβη ειναι ενα πολυπλοκο φυτο, με μειζονες ενωσεις οπως η δελτα-9-
τετραϋδροκανναβινολη και η κανναβιδιολη, που εχουν αντιτιθεμενες
επιδρασεις. Η ανακαλυψη των ενωσεων της κανναβης οδηγησε στην
περαιτερω ανακαλυψη ενος σημαντικου συστηματος νευροδιαβιβαστων που
ονομαζεται ενδοκανναβινοειδες συστημα. Αυτο το συστημα διανεμεται
ευρεως στον εγκεφαλο και στο σωμα και θεωρειται υπευθυνο για πολλες
σημαντικες λειτουργιες. Εχει υπαρξει μια προσφατη και συνεπης παγκοσμια
αυξηση της δραστικοτητας κανναβης, με αυξανομενες σχετικες ανησυχιες για
την υγεια. Ορισμενες επιδημιολογικες ερευνητικες εργασιες εχουν δειξει
σχεση μεταξυ της χρησης που σχετιζεται με τη δοση κανναβης και του
αυξημενου κινδυνου εμφανισης μιας διαρκους ψυχωσικης ασθενειας.
Ωστοσο, ειναι επισης γνωστο οτι δεν επηρεαζονται αρνητικα με τον ιδιο τροπο
ολοι οσοι χρησιμοποιουν κανναβη. Αυτο που κανει καποιον πιο ευαλωτο στις
αρνητικες της επιπτωσεις δεν ειναι ακομη γνωστο, ωστοσο υπαρχουν
ορισμενοι αναδυομενοι παραγοντες ευπαθειας, που κυμαινονται απο
ορισμενα γονιδια μεχρι χαρακτηριστικα της προσωπικοτητας. Σε αυτο το
αρθρο παρουσιαζουμε πρωτα μια επισκοπηση της βιοχημικης βασης της
ερευνας σχετικα με την κανναβη εξεταζοντας τις διαφορες επιδρασεις των
δυο κυριων ενωσεων του φυτου και του ενδοκανναβινοειδους συστηματος
και στη συνεχεια εξεταζουμε τις διαθεσιμες πληροφοριες σχετικα με τους
πιθανους παραγοντες που εξηγουν τη μεταβολη των αποτελεσματων σε
διαφορετικα ατομα”.
Λεξεις-κλειδια: Cannabis (κανναβη), delta-9-tetrahydrocannabinol (δελτα-9-
τετραϋδροκανναβινολη), cannabidiol (κανναβιδιολη), tetrahydrocannabivarin
(τετραϋδροκανναβιβαρινη), endocannabinoids (ενδοκανναβινοειδη),
individual sensitivity to cannabis (ατομικη ευαισθησια στην κανναβη)
Εισαγωγη
Η κανναβη ειναι ενα συνθετο φυτο με πανω απο 400 χημικες οντοτητες εκ των
οποιων περισσοτερες απο 60 ειναι κανναβινοειδεις ενωσεις, μερικες απο
αυτες με αντιθετες επιδρασεις. Η κανναβη ειναι επισης η πιο ευρεως
χρησιμοποιουμενη παρανομη ουσια/φυτο στον κοσμο και η χρηση της εχει
συνδεθει με διαφορα προβληματα ψυχικης υγειας, ιδιαιτερα στους νεους
[Hall and Degenhardt, 2007, Degenhardt et al., 2010]. Παρα τις σχεσεις που
συνδεουν μεταξυ της χρησης και της αναπτυξης προβληματων ψυχικης
υγειας, ειναι επισης γνωστο οτι δεν επηρεαζεται το ιδιο ο καθενας που την
χρησιμοποιει. Σε αυτο το αρθρο θα παρουσιασουμε μια επισκοπηση των
διαφορετικων επιδρασεων των δυο κυριων ενωσεων του φυτου, καθως και
των επιπτωσεων τους σε διαφορετικα τμηματα του πληθυσμου. Πριν απο την
παρουσιαση των διαθεσιμων στοιχειων στη βιβλιογραφια σχετικα με τους
λογους των ποικιλων επιδρασεων της κανναβης σε διαφορετικα ατομα, θα
εξετασουμε πρωτα τις τρεχουσες γνωσεις σχετικα με τη βιοχημεια του φυτου
της κανναβης και του ενδοκανναβινοειδους συστηματος.
Συντομο ιστορικο της βιοχημειας του φυτου της κανναβης
Παρολο που η κανναβη εχει χρησιμοποιηθει και καλλιεργηθει απο την
ανθρωποτητα για τουλαχιστον 6.000 χρονια [Li, 1973], οι τρεχουσες γνωσεις
μας σχετικα με τις φαρμακολογικες ιδιοτητες της βασιζονται σε μελετες που
εγιναν μονο στο τελος του δεκατου ενατου αιωνα. Η πρωτη ενωση που
απομονωθηκε σε καθαρη μορφη απο το φυτο ηταν η κανναβινολη (CBN)
[Wood, 1899]. Αρχικα θεωρηθηκε λανθασμενα οτι ειναι η κυρια δραστικη
ουσια του φυτου που ειναι υπευθυνη για τα ψυχοδραστικα αποτελεσματα
του [Mechoulam and Hanus, 2000]. Η δευτερη ενωση που βρεθηκε ηταν η
κανναβιδιολη (CBD) απο τους Mechoulam και Shvo [Mechoulam and Shvo,
1963]. Τον επομενο χρονο το 1964, οι Gaoni και Mechoulam απομονωσαν την
κυρια δραστικη ενωση, την δελτα-9-τετραϋδροκανναβινολη (d-9-THC) (Εικονα
1) [Gaoni and Mechoulam, 1964].
Εικονα 1. Χημικες δομες της δελτα-9-τετραϋδροκανναβινολης και της
κανναβιδιολης.
Συστημα υποδοχεα κανναβινοειδων
Ενας αλλος ακρογωνιαιος λιθος στην ερευνα των κανναβινοειδων ηταν η
ταυτοποιηση των ειδικων θεσεων προσδεσης της d-9-THC στον εγκεφαλο
[Devane et al., 1988], ο οποιος ακολουθηθηκε απο την κλωνοποιηση του
υποδοχεα κανναβινοειδους (CB1R) [Matsuda et al., 1990]. Αυτο το συστημα
ονομαστηκε “συστημα υποδοχεα κανναβινοειδους” (cannabinoid receptor
system) λογω της συγγενειας προσδεσης του με την d-9-THC σε αυτους τους
υποδοχεις ως μερικου αγωνιστη. Λιγο μετα, ανακαλυφθηκε ενας δευτερος
υποδοχεας, ο CB2R, [Munro et al., 1993]. Περιπου την ιδια χρονικη στιγμη, η
υπαρξη του ενδοκανναβινοειδους συστηματος επιβεβαιωθηκε απο τους
Devane και συνεργατες μετα την εκχυλιση ενος μοριου, μιας αιθανολαμινης
του αραχιδονικου οξεος (ΑΕΑ), που δεσμευτηκε σε αυτους τους υποδοχεις
[Devane et al., 1992]. Αυτος ο ενδοκανναβιοειδης αγωνιστης ελαβε την
ονομασια “ανανδαμιδιο”, με βαση μια σανσκριτικη λεξη που σημαινει
“ευδαιμονια”. Ο Mechoulam και οι συναδελφοι του απομονωσαν τον δευτερο
νευροδιαβιβαστη ενδοκανναβινοειδους, την 2-αραχιδονυλγλυκερολη (2-AG),
3 χρονια αργοτερα [Mechoulam et al., 1995]. Η ερευνα σε πιο προσφατα χρονια
εχει δειξει οτι η d-9-THC, ως μερικος συναγωνιστης, μοιαζει με το
ανανδαμιδιο στη χημικη συγγενεια του με τον CB1, αν και με λιγοτερη
αποτελεσματικοτητα απο το ανανδαμιδιο, ενω εμφανιζει ακομα χαμηλοτερη
αποτελεσματικοτητα στους CB2Rs απο οτι στους CB1Rs in vitro [Pertwee,
2008].
Οι υποδοχεις κανναβινοειδων 1 και 2
Οι CB1Rs ειναι κυριως στον εγκεφαλο, ιδιαιτερα στην ουσια nigra, τα βασικα
γαγγλια, το μεταιχμιακο συστημα, τον ιπποκαμπο και την παρεγκεφαλιδα,
αλλα εκφραζονται επισης στο περιφερικο νευρικο συστημα, το ηπαρ, τον
θυρεοειδη, τη μητρα, τα οστα και τους ορχεις [Russo and Guy, 2006, Pagotto et
al., 2006, Pertwee, 2006]. Οι CB2Rs εκφραζονται ως επι το πλειστον σε
ανοσοκυτταρα, σπληνα και στο γαστρεντερικο συστημα και σε καποιο βαθμο
στον εγκεφαλο και στο περιφερικο νευρικο συστημα [Izzo, 2004, Pertwee,
2006]. Ειναι ενδιαφερον οτι και οι CB1Rs και οι CB2Rs βρισκονται επισης στον
ανθρωπινο πλακουντα και εχουν αποδειχθει οτι παιζουν ρολο στη ρυθμιση
της δραστηριοτητας μεταφορεων σεροτονινης [Kenney et al., 1999]. Πραγματι,
περαιτερω ερευνες αποκαλυψαν οτι το ενδοκανναβινοειδες συστημα παιζει
επισης σημαντικο ρολο σε διαφορες πτυχες της ανθρωπινης αναπαραγωγης
[Taylor et al., 2010].
Στον εγκεφαλο, οι CB1Rs βρισκονται στα τερματικα των κεντρικων και
περιφερειακων νευρωνων, οπου κυριως προκαλουν ανασταλτικη δραση στην
συνεχη απελευθερωση ενος αριθμου διεγερτικων και ανασταλτικων
ντοπαμινεργικων νευροδιαβιβαστων γ-αμινοβουτυρικου οξεος (gammaaminobutyric acid, GABA), γλουταμινεργικου, σεροτονινεργικου,
νοραδρεναλινης και ακετυλοχολινης συστηματα νευροδιαβιβαστων (Εικονα
2). Λογω της εμπλοκης αυτων των συστηματων επηρεαζουν λειτουργιες οπως
η γνωση, η μνημη, η κινηση και η αντιληψη του πονου [Howlett et al., 2002]. Η
απελευθερωση των ενδοκανναβινοειδων, οπως τα ΑΕΑ και 2-AG, απο τις
μετασυναπτικες θεσεις εως τη συναπτικη σχισμη συμβαινουν σε αποκριση
στην αυξηση του ενδοκυτταρικου ασβεστιου και στη συνεχεια δρουν ως
αναδρομοι νευροδιαβιβαστες σε προσυναπτικα τοποθετημενα CB1Rs για να
διατηρησουν την ομοιοσταση και να αποτρεψουν την υπερβολικη νευρωνικη
δραστηριοτητα [Howlett et al., 2002, Terry et al., 2009]. Ακολουθως
απομακρυνονται ταχεως απο τον εξωκυτταρικο χωρο με μεταφορεις
κανναβινοειδων, οι οποιοι συχνα αναφερονται ως μεταφορεις μεμβρανης
ανανδαμιδιου, οι οποιοι διευκολυνουν τη διασπαση τους εσωτερικοποιωντας
το μοριο και επιτρεποντας την προσβαση σε υδρολαση αμιδιου λιπαρου οξεος
(fatty acid amide hydrolase) [Pertwee, 2010]. Παρα τη σημασια τους στο
ενδοκαννοβινοειδες συστημα, λιγα ειναι γνωστα για τους μεταφορεις
κανναβινοειδων.
Οταν χρησιμοποιειται κανναβη, η d-9-THC ως μερικος συναγωνιστης
δεσμευεται με τους CB1Rs και δρα με λιγοτερο επιλεκτικο τροπο στην
αναστολη της απελευθερωσης νευροδιαβιβαστων που κανονικα ρυθμιζονται
απο τα ενδοκανναβινοειδη οπως τα AEA και 2-AG. Εχει υποτεθει οτι μπορει
επισης να αυξησει την απελευθερωση ντοπαμινης, γλουταμικου και
ακετυλοχολινης σε ορισμενες περιοχες του εγκεφαλου, πιθανως με αναστολη
της απελευθερωσης ανασταλτικου νευροδιαβιβαστη οπως GABA σε νευρωνες
που απελευθερωνουν ντοπαμινη, γλουταμικο η ακετυλοχολινη [Bhattacharyya
et al., 2009α] (Εικονα 2).
Εικονα 2. Οι υποδοχεις CB1 – αποτελεσματα ενδοκανναβινοειδων και d-9-THC
Η απελευθερωση του ανανδαμιδιου (AEA) και της 2-αραχιδονυλογλυκερολης
(2-AG) για την αναστολη του γλουταμινικου (Glu), του Gammaαμινοβουτυρικου οξεος (GABA), της ακετυλοχολινης (ΝΑ) και σεροτονινης (5-
ΗΤ). Τα ενδοκανναβινοειδη απομακρυνονται απο τον εξωκυτταρικο χωρο απο
τους κανναβινοειδεις μεταφορεις.
Ωστοσο, οι λειτουργιες των CB1Rs δεν ειναι παντα απλες λογω των συνθετων
αλληλεπιδρασεων με τα αλλα συστηματα νευροδιαβιβαστων. Αυτα
σχετιζονται με τους CB1Rs και τους CB2Rs που ειναι μελη της υπεροικογενειας υποδοχεων συζευγμενων με πρωτεϊνη G (GPCRs) [Pertwee et al.,
2010]. Οι GPCRs αισθανονται ενα εξωτερικο μοριο εξω απο το νευρικο
κυτταρο και με επαφη με το μοριο μπορουν να σηματοδοτουν οδους
μεταγωγης, οι οποιες τελικα οδηγουν σε κυτταρικες αποκρισεις. Εξωτερικοι
συνδετηρες οπως η d-9-THC, διαφορες συνθετικες ενωσεις και
ενδοκανναβινοειδη οπως το ανανδαμιδιο μπορουν να ενεργοποιησουν
αυτους τους υποδοχεις [Pertwee et al., 2010]. Ειναι ενδιαφερον οτι μερικα
αλκυλαμιδια απο το φυτο Echinacea μπορουν επισης να προσδεθουν στους
CB2Rs ακομη πιο εντονα απο οτι τα ενδογενη κανναβινοειδη [Raduner et al.,
2006]. Ο μηχανισμος δρασης για τη CBD δεν ειναι ακομη σαφης, καθως αυτη η
ενωση δεν δεσμευεται με τους CB1Rs η τους CB2Rs [Tsou et al., 1998, Hayakawa
et al., 2008].
Κανονικα οι GPCRs συνδεονται μαζι για να σχηματισουν ενα συμπλεγμα
υποδοχεα. Εντουτοις, οι επιδρασεις σηματοδοτησης μπορει να ειναι
πολυπλοκες εξαιτιας του σχηματισμου ετερομερων CB1Rs, οι οποια μπορουν
να οριστουν ως εχοντες διαφορετικα μερη οπως υπο-μοναδες, με δυο η
περισσοτερους αλλους GPCRs, ιδιαιτερα αν αυτοι εκφραζονται πυκνα στον
ιδιο νευρωνα. Για παραδειγμα, ενας CB1R μπορει να σχηματισει ενα
ετερομερες με υποδοχεα D2 της ντοπαμινης η σε αλλη περιπτωση μπορει
επισης να σχηματισει ενα ετερομερες με δυο αλλους υποδοχεις οπως
ντοπαμινη D2 και αδενοσινη Α2Α [Navarro et al., 2008]. Κατα τροπο
ενδιαφεροντα, ως αποτελεσμα, οι δεσμευσεις συνδετη μπορουν να
προκαλεσουν μη αναμενομενες φαρμακολογικες επιδρασεις. Για παραδειγμα,
σε ενα συμπλοκο ετερομερους, οχι μονο ο ανταγωνιστης του CB1R αλλα και ο
αλλος ανταγωνιστης του υποδοχεα μπορει να εμποδισει την ανασταλτικη
επιδραση του αγωνιστη CB1R. Αυτο εχει καταδειχθει απο τους Marcellino και
συνεργατες οταν ο ανταγωνιστης CB1R rimonabant και ο συγκεκριμενος
ανταγωνιστης Α2ΑΚ MSX-3 παρεμποδισαν την ανασταλτικη επιδραση του
αγωνιστη CB1 επι της επαγομενης απο D2 τυπου αγωνιστη υπερκινητικοτητας
σε αρουραιους [Marcellino et al., 2008]. Τα ετερομερη υποδοχεα παρεχουν
καλυτερη κατανοηση του τροπου με τον οποιο αυτα τα διαφορετικα
συστηματα νευροδιαβιβαστων αλληλεπιδρουν μεταξυ τους. Υπαρχουν επισης
αναμφισβητητα αποδεικτικα στοιχεια για την υπαρξη ετερομερων CB1R σε
δενδριτικες στηλες των GABAεργικων εγκεφαλινεργικων νευρωνων, ιδιαιτερα
σε μετασυναπτικη θεση [Ferré et al., 2009]. Οι συγγραφεις προτεινουν οτι ειναι
πιθανο οτι λειτουργικα ετερομερη υποδοχεα CB1-A2A-D2 μπορουν να
βρεθουν στις δενδριτικες στηλες των GABAεργικων εγκεφαλινεργικων
νευρωνων, οπου αυτα εκφραζονται σε μεγαλο βαθμο, και η αναλυση τους
παρεχει νεες πληροφοριες σχετικα με το ρολο των ενδοκανναβινοειδων στη
λειτουργια του ραβδωτου και μπορουν να θεωρηθουν ως οπισθοδρομικα
σηματα που αναστελλουν την απελευθερωση νευροδιαβιβαστων. Περαιτερω
στοιχεια για την υπαρξη D2 και CB1Rs στο κοιλιακο ραβδωτο παρεχονται με
αναλυση ηλεκτρονικου μικροσκοπιου, η οποια επιβεβαιωνει τη συναφεια με
την ανταμοιβη και την ευφορικοτητα, καθως και τα κινητικα αποτελεσματα
που παραγονται απο την κανναβη, ενισχυοντας τα επιπεδα ντοπαμινης,
ιδιαιτερα στον nucleus accumbens [Pickel et al., 2006]. Η εκφραση CB1Rs στο
ραβδωτο και ο ρολος τους στη διαφορικη σηματοδοτηση μεταξυ
διαφορετικων αναπτυξιακων σταδιων και αισθητικοκινητικων και
συσσωματικων / περιοριστικων κυκλωματων εχουν επισης καταδειχθει σε μια
προσφατη μελετη [van Waes et al., 2012].
Πιο προσφατα εχει αποδειχθει οτι οι CB2Rs σχηματιζουν ετερομερη με τους
CB1Rs στον εγκεφαλο και συν-ενεργοποιουν αγωνιστικα τους CB1Rs και CB2Rs
κατι που εχει ως αποτελεσμα σε αρνητικη διασταυρωση στην φωσφορυλιωση
AKT1 και στην αναπτυξη νευριτων [Callén et al., 2012]. Οι συγγραφεις
επισημαινουν οτι υπαρχει ενας αμφιδρομος διασταυρουμενος ανταγωνισμος
ο οποιος εμπλεκει τους ανταγωνιστες του καθε υποδοχεα, ο ενας να
μπλοκαρει τον αλλο. Προτεινεται οτι αυτα τα δεδομενα φωτιζουν τον
μηχανισμο με τον οποιο οι CB2Rs μπορουν να τροποποιησουν αρνητικα τη
λειτουργια των CB1Rs.
Τα τελευταια χρονια εχουν ανακαλυφθει τρεις αλλοι υποψηφιοι νεοι
υποδοχεις, οι GPR18, GPR19 και GPR55, καθως και οι μη CB1R και οι μη CB2R,
αλλα η γνωση σχετικα με τα συστηματα αυτα ειναι ελλιπης και η συζητηση
σχετικα με το κατα ποσον πληρουν τα κριτηρια για να χαρακτηριστουν ως
δεκτες η καναλια ειναι σε εξελιξη [Mackie and Stella, 2006, Pertwee et al., 2010,
Pamplona and Takahashi, 2012]. Γενικα διαπιστωνεται οτι ορισμενα
ενδοκανναβινοειδη, η d-9-THC και αρκετοι συνθετικοι αγωνιστες και
ανταγωνιστες CB1R/CB2R μπορουν επισης να αλληλεπιδρασουν με εναν
αριθμο μη-CB1, μη-CB2 GPCRs, διαυλους ιοντων με συνδετικο μοριο και
πυρηνικους υποδοχεις (βλ. αξιολογηση απο τους Pertwee και συνεργατες
[Pertwee et al., 2010]). Συμπερασματικα, οι βιοχημικοι μηχανισμοι αυτου του
συστηματος ειναι πολυ πιο πολυπλοκοι και η συζητηση σχετικα με το κατα
ποσο οποιοδηποτε γνωστο καναλι θηλαστικου η μη CB1R/CB2R πρεπει να
ταξινομηθει ως ενας νεος υποδοχεας η καναλι κανναβινοειδους “CB3” ειναι
σε εξελιξη.
Η συμμετοχη των συγκεκριμενων νευρικων περιοχων και των συστηματων
νευροδιαβιβαστων εδω ειναι σημαντικη λογω του γεγονοτος οτι οι ιδιες
περιοχες εγκεφαλου και τα συστηματα νευροδιαβιβαστων εμπλεκονται
επισης σε ψυχωσεις, ιδιαιτερα στη σχιζοφρενεια [van Os and Kapur, 2009,
Smieskova et al., 2010, Stone, 2011].
Λειτουργιες του ενδοκανναβινοειδους συστηματος υποδοχεα
Τα διαθεσιμα στοιχεια δειχνουν οτι δεν εχουμε ακομη πληρη κατανοηση των
ποικιλων λειτουργιων του ενδοκανναβινοειδους συστηματος, το οποιο
κατανεμεται ευρεως τοσο στον εγκεφαλο οσο και στο περιφερικο συστημα και
στους περισσοτερους αδενες και οργανα στο σωμα. Ωστοσο, εχει σημειωθει
δραματικη αυξηση της ερευνας που διερευνα το συστημα αυτο κατα την
τελευταια δεκαετια και θεωρειται οτι ειναι ενας απο τους ταχυτερα
αναπτυσσομενους τομεις της ψυχοφαρμακολογιας, ενω ο αριθμος των
“κλασικων” μελετων για νευροδιαβιβαστες ειτε μειωθηκε ειτε παρεμεινε ο
ιδιος [Pamplona and Takahashi, 2012]. Παρολο που οι γνωσεις μας σχετικα με το
ρολο του ενδοκανναβινοειδους συστηματος εξελισσονται ακομα, τα
διαθεσιμα στοιχεια δειχνουν οτι αυτο το συστημα εχει πολλαπλους
ρυθμιστικους ρολους σε νευρωνικα, αγγειακα, μεταβολικα, ανοσολογικα και
αναπαραγωγικα συστηματα. Οπως αναφερθηκε προηγουμενως, ο
ρυθμιστικος ρολος κατα παραγγελια σε αλλα συστηματα νευροδιαβιβαστων
επηρεαζει σαφως λειτουργιες οπως η γνωση, η μνημη, η κινηση και η
αντιληψη του πονου [Howlett et al., 2002].
Το φυτο της κανναβης
Το φυτο της κανναβης εχει δυο βασικα υπο-ειδη, την Cannabis indica και την
Cannabis sativa και μπορουν να διαφοροποιηθουν αναλογα με τα
διαφορετικα φυσικα χαρακτηριστικα τους. Οι ποικιλιες με κυριαρχο το υποειδος indica ειναι μικρα φυτα με ευρεια, σκουρα πρασινα φυλλα και εχουν
υψηλοτερη περιεκτικοτητα σε κανναβιδιολη απο τα φυτα sativa στα οποια το
περιεχομενο της THC ειναι υψηλοτερο. Οι ποικιλιες με κυριαρχο το υπο-ειδος
sativa ειναι συνηθως ψηλοτερες και εχουν λεπτα φυλλα με ανοιχτο πρασινο
χρωμα. Λογω του υψηλοτερου περιεχομενου THC, η C. sativa ειναι η
προτιμωμενη επιλογη απο τους χρηστες. Προκειται για ενα συνθετο φυτο με
περιπου 426 χημικες οντοτητες, εκ των οποιων πανω απο 60 ειναι
κανναβινοειδεις ενωσεις [Dewey, 1986]. Οι τεσσερις κυριες ενωσεις ειναι, η d-
9-THC, η CBD, η d-8-THC και η CBN (κανναβινολη), οι οποιες εχουν ερευνηθει
περισσοτερο [Pertwee, 1997, 2008, Pamplona and Takahashi, 2012].
Στο φυτο, τα κανναβινοειδη συντιθενται και συσσωρευονται ως
κανναβινοειδη οξεα, αλλα οταν το φυτικο προϊον ξηραινεται, φυλασσεται και
θερμαινεται, τα οξεα αποκαρβοξυλιωνονται σταδιακα στις καταλληλες
μορφες τους, οπως σε CBD η σε d-9-THC [De Meijer et al., 2003]. Αρχικα
θεωρηθηκε οτι η CBD ηταν ο μεταβολικος γονεας της d-9-THC, αλλα αργοτερα
διαπιστωθηκε οτι η βιοσυνθεση του συμβαινει συμφωνα με μια γενετικα
καθορισμενη αναλογια [Russo and Guy, 2006]. Αν και οι χημικες δομες και των
τεσσαρων ενωσεων ειναι παρομοιες, τα φαρμακολογικα τους αποτελεσματα
μπορει να ειναι πολυ διαφορετικα. Οι πλεον ερευνηθεισες ενωσεις του φυτου
ειναι η d-9-THC και η CBD και ως εκ τουτου θα επικεντρωθουμε κυριως σε
αυτες τις δυο ενωσεις και τις διαφορες τους.
Δελτα-9-τετραϋδροκανναβινολη και κανναβιδιολη
Οι φυσικες ενωσεις του φυτου της κανναβης αναφερονται επισης ως
φυτοκανναβινοειδη απο τα οποια η d-9-THC ειναι το κυριο ψυχοδραστικο
συστατικο και εχει διερευνηθει ευρεως τοσο σε ζωα οσο και σε ανθρωπους.
Χαρακτηριστικα παραγει, με δοσοεξαρτωμενο τροπο, υπο-ενεργοτητα,
υποθερμια, χωρικη και λεκτικη βραχυπροθεσμη μνημη [Hayakawa et al., 2007].
Ωστοσο, η δευτερη κυρια ενωση, η CBD, δεν επηρεαζει την κινητικη
δραστηριοτητα, τη θερμοκρασια του σωματος η τη μνημη απο μονη της.
Ωστοσο, υψηλοτερες δοσεις CBD μπορουν να ενισχυσουν τις χαμηλοτερες
δοσεις της d-9-THC ενισχυοντας το επιπεδο εκφρασης CB1R στον ιπποκαμπο
και τον υποθαλαμο. Οι συγγραφεις υποδεικνυουν οτι η CBD ενισχυει τις
φαρμακολογικες επιδρασεις της d-9-THC μεσω ενος εξαρτωμενου απο CB1R
μηχανισμου [Hayakawa et al., 2007].
Η διαθεσιμη ερευνα δειχνει οτι οι κυριες δυο ενωσεις, η d-9-THC και η CBD,
παρολο που εχουν παρομοιες επιδρασεις σε ορισμενους τομεις, εχουν επισης
σχεδον αντιθετες επιδρασεις μεταξυ τους σε αλλες αποψεις [Carlini et al., 1974,
Borgwardt et al., 2008, Fusar-Poli et al., 2009, Morrison et al., 2009, Bhattacharyya
et al., 2009b, Winton-Brown et al., 2011]. Ο Πινακας 1 συνοψιζει τις ποικιλες
επιδρασεις αυτων των δυο ενωσεων.
Στην πραγματικοτητα, οι διαφορετικες και αντιθετες επιδρασεις των
κυριοτερων δυο ενωσεων του φυτου παρατηρηθηκαν σε μερικες πρωιμες
μελετες. Σε μια διπλη-τυφλη μελετη με 40 υγιεις εθελοντες, οι Karniol και
συνεργατες χορηγησαν απο του στοματος d-9-THC και CBD και τα μειγματα
των δυο μαζι, ενω μετρηθηκαν τα ποσοστα παλμου, οι χρονοι παραγωγης και
οι ψυχολογικες αντιδρασεις [Karniol et al. 1974]. Ενω η d-9-THC μονο αυξησε
τον ρυθμο των παλμων, διαταραγμενα καθηκοντα χρονου και προκαλεσε
ισχυρες ψυχολογικες αντιδρασεις στα υποκειμενα, η CBD μονο της δεν
προκαλεσε τετοια αποτελεσματα. Ωστοσο, η CBD ηταν αποτελεσματικη στην
παρεμποδιση των περισσοτερων αποτελεσματων της d-9-THC οταν
χορηγηθηκαν και οι δυο ουσιες. Η CBD μειωσε επισης την συνιστωσα αγχους
των επιδρασεων της d-9-THC με τετοιο τροπο ωστε τα ατομα να αναφερουν
πιο ευχαριστα αποτελεσματα.
Πινακας 1
Επιδρασεις της τετραϋδροκανναβινολης και της κανναβιδιολης,
προσαρμοσμενες και ενημερωμενες απο τους Russo and Guy [2006].
Επιδρασεις THC CBD Αναφορες
Επιδρασεις υποδοχεα/μηυποδοχεα
CB1 ++ ± Rhee et al., [1997],
Iwamura et al., [2001],
Hayakawa et al., [2008]
CB2 + ± Rhee et al., [1997],
Showalter et al., [1996]
Αντιφλεγμονωδες + + Juknat et al., [2011]
Ανοσοτροποποιητικο + + Costa et al., [2007]
Επιδρασεις στο ΚΝΣ
Αντισπασμωδικο + ++ Wallace et al., [2001]
Μυοχαλαρωτικο + + Lakhan and Rowland [2009]
Αγχολυτικο ± ++ Zuardi and Guimaraes [1997],
Crippa et al., [2009]
Ψυχοτροπο ++ – Russo [2001],
D’Souza et al., [2004],
Borgwardt et al., [2008]
Αντιψυχωσικο – ++ Zuardi et al., [1995],
Moreira and Guimaraes [2005]
Προβληματα βραχυπροθεσμης
μνημης
+ – Hayakawa et al., [2008],
Morgan et al., [2010]
Παραμορφωση της αντιληψης ++ – Karniol and Carlini [1973],
του χρονου Anderson et al., [2010]
Νευροπροστατευτικο
αντιοξειδωτικο
+ ++ Juknat et al., [2011]
Αντιεμετικο ++ ++ Parker et al., [2011]
Καταστολη + – Nicholson et al., [2004],
Russo et al., [2007]
Καρδιαγγειακα αποτελεσματα
Βραδυκαρδια – + Benowitz and Jones [1981]
Ταχυκαρδια + – Gorelick and Heishman [2006]
Υπερταση + – Batkai et al., [2004]
Υποταση – + Gorelick and Heishman [2006]
Ορεξη/GI/μεταβολικο
Ορεκτικο + – Pertwee [2009]
Κινητικοτητα GI
(επιβραδυνομενη)
++ + Di Marzo and Piscitelli [2011]
Μεταβολικο/διαβητης + – Di Marzo et al., [2011]
Αντι-καρκινογενεσης
Γλοιωμα (αποπτωση) + + Torres et al., [2011]
Καρκινος του πνευμονα + ++ Athanasiou et al., [2007],
Ramer et al., [2012]
Οφθαλμολογικα
Ενδοφθαλμια πιεση
(μειωμενη)
++ + Green [1998]
CBD, κανναβιδιολη / ΚΝΣ, κεντρικο νευρικο συστημα / GI, γαστρεντερικο / ΤΗC,
τετραϋδροκανναβινολη
Πιο προσφατα, εχουν πραγματοποιηθει αρκετες μελετες προκλησης
φαρμακων με υγιεις μεθοδολογιες που εξεταζουν τις επιδρασεις και των δυο
αυτων ενωσεων. Η ομαδα μας πραγματοποιησε μια σειρα διπλων-τυφλων,
ψευδο-τυχαιων μελετων σε υγιεις εθελοντες που ειχαν προηγουμενη
ελαχιστη εκθεση στην κανναβη. Ολοι οι συμμετεχοντες ελαβαν 10 mg d-9-
THC, 600 mg CBD και εικονικο φαρμακο (αλευρι) σε τρεις διαφορετικες
συνεδριες απεικονισης με λειτουργικο μαγνητικο συντονισμο, ενω εκτελουσαν
μια εργασια αναστολης αποκρισης, μια λεκτικη εργασια μνημης, ενα
συναισθηματικο εργο και ενα ακουστικο και οπτικο αισθητηριο καθηκον
επεξεργασιας. Τα συνολικα συμπερασματικα αποτελεσματα εδειξαν οτι οι d9-THC και CBD ειχαν διαφορετικες συμπεριφορικες επιδρασεις και επισης,
κατα περιοδους, αντιθετη ενεργοποιηση του εγκεφαλου σε διαφορες
περιοχες [Borgwardt et al., 2008, Fusar-Poli et al., 2009, Bhattacharyya et al.,
2009b, Winton-Brown et al., 2011]. Η d-9-THC προκαλεσε παροδικα ψυχωτικα
συμπτωματα και αυξησε τα επιπεδα αγχους, τοξικωσης και καταστολης, ενω η
CBD δεν ειχε σημαντικη επιδραση στη συμπεριφορα η σε αυτες τις
παραμετρους.
Σε σχεση με τα δεδομενα απεικονισης, κατα τη διαρκεια της εργασιας
αναστολης αποκρισης, σε σχεση με το εικονικο φαρμακο, η d-9-THC
εξασθενησε τη δεσμευση των περιοχων του εγκεφαλου που κανονικα
προκαλουν αναστολη αποκρισης, ενω η CBD διαμορφωσε δραστικοτητα σε
περιοχες που δεν εμπλεκονται με αυτη την εργασια [Borgwardt et al., 2008].
Κατα τη διαρκεια της λεκτικης εκμαθησης και ανακτησης των καθηκοντων
ζευγους λεξεων, η d-9-THC διαμορφωσε δραστηριοτητα σε μεσοχρονικες και
κοιλιακες περιοχες, ενω η CBD δεν ειχε τετοια επιδραση [Bhattacharyya et al.,
2009b]. Κατα τη διαρκεια μιας συναισθηματικης εργασιας, η d-9-THC και η
CBD ειχαν σαφως διακριτες επιδρασεις στη νευρικη, ηλεκτρο-δερμικη και
συμπτωματικη αποκριση σε προσωπα φοβου [Fusar-Poli et al., 2009]. Τα
αποτελεσματα μας υποδεικνυουν οτι οι επιδρασεις της CBD στην
ενεργοποιηση σε μεταιχμιακες και παρα-μεταιχμιακες περιοχες μπορει να
συμβαλλουν στην ικανοτητα της να μειωνει την αυτονομη διεγερση και το
υποκειμενικο αγχος, ενω οι αγχογονες επιδρασεις της d-9-THC μπορει να
σχετιζονται με επιδρασεις σε αλλες περιοχες του εγκεφαλου. Κατα τη
διαρκεια της ακουστικης εργασιας, και παλι αυτες οι δυο ενωσεις ειχαν
αντιθετες επιδρασεις στον ανωτερο χρονικο φλοιο οταν τα ατομα ακουσαν
ομιλια και στον ινιακο φλοιο κατα τη διαρκεια της οπτικης επεξεργασιας
[Winton-Brown et al., 2011].
Η ομαδα μας αξιολογησε επισης το κατα ποσον η προ-επεξεργασια με CBD θα
μπορουσε να αποτρεψει τα οξεια ψυχωτικα συμπτωματα που προκληθηκαν
απο την d-9-THC οταν εξι υγιεις εθελοντες ελαβαν d-9-THC ενδοφλεβιως σε
δυο περιπτωσεις μετα απο εικονικο φαρμακο η προ-επεξεργασια CBD
[Bhattacharyya et al., 2010]. Διαπιστωσαμε οτι η προ-επεξεργασια με CBD
απετρεψε τα παροδικα ψυχωτικα συμπτωματα που προκληθηκαν απο την d9-THC.
Τοσο μελετες σε ζωα οσο και σε ανθρωπους δειχνουν οτι η CBD εχει
αγχολυτικες ιδιοτητες. Στην πραγματικοτητα σε μια προσφατη διπλη-τυφλη
μελετη που διεξηχθη σε ασθενεις με γενικευμενη διαταραχη κοινωνικου
αγχους, διαπιστωθηκε οτι σε σχεση με το εικονικο φαρμακο, η CBD μειωσε
σημαντικα το υποκειμενικο αγχος και η επιδραση της σχετιζεται με τη δραση
της σε μεταιχμιακες και παρα-μεταιχμιακες περιοχες, οπως καταδειχτηκε με
μονης εκπομπης πρωτονιων υπολογιστικη τομογραφια [Crippa et al., 2011].
Η CBD εχει επισης προταθει να εχει αντιψυχωσικα αποτελεσματα και
θεωρειται πιθανο αντιψυχωτικο φαρμακο, ιδιαιτερα λογω του σχετικα
χαμηλου προφιλ παρενεργειας [Zuardi et al., 1995]. Επιπλεον, αναπτυσσεται
επισης ως ενα πιθανο “φαρμακο” για διαφορες αλλες καταστασεις, οπως η
φλεγμονη, ο διαβητης, ο καρκινος και οι νευροεκφυλιστικες ασθενειες [Izzo et
al., 2009].
Η CBD δεν ειναι η μονη ενωση που παρουσιαζει διαφορετικες επιδρασεις στο
κυριο συστατικο της κανναβης, την d-9-THC, εναν μερικο αγωνιστη CB1R. Μια
αλλη ενδιαφερουσα ενωση του φυτου, η d-9-τετραϋδροκανναβιβαρινη (d-9-
THCV), ενας νεος ανταγωνιστης CB1R, επισης ασκει δυνητικα χρησιμες
δρασεις στη θεραπεια της επιληψιας και της παχυσαρκιας [Pertwee, 2008, Izzo
et al., 2009]. Μια ανασκοπηση αυτης της ενωσης, μαζι με τις d-9-THC και CBD
απο Pertwee, υποδηλωνει οτι οι φυτικες εκχυλισεις της d-9-THCV παραγουν
τα αντι-παχυσαρκιας αποτελεσματα περισσοτερο αυξανοντας την ενεργειακη
δαπανη παρα μειωνοντας την προσληψη τροφης [Pertwee, 2008]. Ο
συγγραφεας επισημαινει επισης οτι ενα φαρμακο οπως η d-9-THCV, με
ταυτοχρονη παρεμποδιση των CB1Rs και την ενεργοποιηση των CB2Rs, μπορει
να εχει δυνατοτητα για τη διαχειριση διαταραχων οπως η χρονια ηπατικη
νοσο και η παχυσαρκια, ιδιαιτερα οταν αυτες σχετιζονται με φλεγμονη.
Διαφορετικες περιεκτικοτητες στις ποικιλιες της κανναβης που
διαθετεται στον δρομο
Καθως η d-9-THC ειναι το κυριο συστατικο που προκαλει το επιθυμητο
αισθημα “ευφορικοτητας”, οι χρηστες προτιμουν τις ποικιλιες του φυτου με
υψηλοτερη περιεκτικοτητα σε THC. Ιδιαιτερα τα τελευταια 15 χρονια, τετοιες
παραλλαγες του φυτου ηταν ευρυτερα διαθεσιμες στην “αγορα” του δρομου
και συνηθως αναφερονται ως “skunk” η “sinsemilla”. Σε μια μελετη που εγινε
απο τους Potter και συνεργατες, οταν συγκριθηκε η ισχυς της κανναβης που
κατασχεθηκε απο την αστυνομια στην Αγγλια μεταξυ των ετων 1996/8 και
2004/5, η μεση περιεκτικοτητα της d-9-THC βρεθηκε να ειναι 13,9%
περισσοτερη στα πιο προσφατα ετη, σημαντικα υψηλοτερη απο αυτα που
ειχαν καταγραφει πριν απο 10 χρονια [Potter et al., 2008]. Ωστοσο, το
περιεχομενο της CBD βρεθηκε εξαιρετικα χαμηλο σε πιο προσφατους
χρονους. Οι συγγραφεις επισης διαπιστωσαν οτι σε φυτικες η ρητινικες
μορφες της ουσιας, η μεση περιεκτικοτητα σε CBD υπερεβαινε εκεινη της THC.
Πιο προσφατα, πραγματοποιηθηκε μια μετα-αναλυση για την αξιολογηση της
δραστικοτητας της κανναβης απο το 1970 εως το 2009. Απο τις 21 σειρες
περιπτωσεων που καλυπτουν διαφορες χωρες, αναφερθηκε προσφατη και
συνεπης παγκοσμια αυξηση της δραστικοτητας κανναβης [Cascini et al., 2011].
Τα ευρηματα αυτα υποδεικνυουν οτι οι τρεχουσες τασεις προτιμησεως για
παραλλαγες σε ποικιλιες υψηλοτερου περιεχομενου σε THC συνεπαγονται
σημαντικους κινδυνους για την υγεια, ιδιαιτερα σε εκεινους που ειναι
επιρρεπεις στις επιβλαβεις επιδρασεις της. Πραγματι, στην εργασια των
Morgan και συνεργατες πραγματοποιησαν μελετη σε 120 τρεχοντες χρηστες,
στους οποιους συμμετειχαν 66 καθημερινοι χρηστες και 54 χρηστες για
ψυχαγωγικους σκοπους, οι αναλυσεις στα μαλλια τους αποκαλυψαν τα ποσα
των THC και CBD. Η μελετη διαπιστωσε οτι τα υψηλοτερα επιπεδα THC στα
μαλλια στους καθημερινους χρηστες συσχετιστηκαν με αυξημενη καταθλιψη
και αγχος, καθως και με φτωχοτερη ανακληση προζας και μνημη πηγης
[Morgan et al., 2011]. Ωστοσο, η υψηλοτερη CBD στα μαλλια συσχετιστηκε με
χαμηλοτερα συμπτωματα τυπου ψυχωσης και με καλυτερη μνημη
αναγνωρισης. Σε σχεση με τους ανθρωπους με ψυχωση, οι κινδυνοι για την
υγεια ειναι ακομη μεγαλυτεροι με τις ισχυροτερες παραλλαγες του φυτου. Σε
μια προσφατη μελετη ατομων με ενα πρωτο επεισοδιο ψυχωσης,
διαπιστωθηκε οτι οι ασθενεις χρησιμοποιησαν κανναβη υψηλοτερης
δραστικοτητας για μεγαλυτερη διαρκεια και μεγαλυτερη συχνοτητα σε
συγκριση με μια υγιη ομαδα ελεγχου [Di Forti et al., 2009].
Καθως οι ισχυροτερες παραλλαγες στις ποικιλιες ανελαβαν την αγορα του
δρομου, παρατηρηθηκε εντονο ενδιαφερον για τη μελετη των δεσμων μεταξυ
της χρησης κανναβης και των προβληματων ψυχικης υγειας. Το πρωτο που
επεστησε την προσοχη σε εναν τετοιο συνδεσμο ηταν μια σειρα
επιδημιολογικων μελετων και ανασκοπησεων, οι οποιες επεσημαναν τη
συσχετιση μεταξυ της χρησης κανναβης και του αυξημενου κινδυνου
εμφανισης ψυχωσικης νοσου με δοσοεξαρτωμενο τροπο [Zammit et al., 2002,
Arseneault et al., 2002, Moore et al., 2007]. Ενα ψυχωτικο αποτελεσμα δεν ειναι
η μονη διαγνωστικη κατηγορια που συνδεεται με τη χρηση κανναβης. Τα
συμπτωματα της καταθλιψης και του αγχους συνηθως συνυπαρχουν με τη
χρηση κανναβης και οδηγουν σε διαγνωστικα διλημματα [Nunes et al., 2006,
Dakwar et al., 2011]. Η χρηση κανναβης μπορει να προκαλεσει τετοια
συμπτωματα, καθως και να χρησιμοποιηθει δευτερογενως σε μια πρωτογενη
καταθλιπτικη νοσο [Dakwar et al., 2011, Fairman and Anthony, 2012]. Καθως η
πλειονοτητα των μελετων εδειξαν ψυχωσικη ασθενεια, σε αυτο το τμημα θα
επικεντρωθουμε κυριως σε αυτη τη διαγνωστικη κατηγορια.
Ενδιαμεση διαφοροποιηση ως απαντηση στα ψυχογενη αποτελεσματα
της κανναβης
Περιπου το 18,5% των ανθρωπων στο Ηνωμενο Βασιλειο χρησιμοποιουν
τακτικα κανναβη [Atha, 2005]. Αυτο ειναι σημαντικο, καθως η χρηση των
παραλλαγων με ποικιλιες κανναβης με ισχυρες περιεκτικοτητες σε THC
αυξανονται δραματικα, οδηγουν σε ανησυχια για τους κινδυνους στην υγεια
που σχετιζονται με την κανναβη, ιδιως για τους νεους [Hall and Degenhardt,
2007, Potter et al., 2008, EMCDDA, 2011]. Προσφατες επιδημιολογικες μελετες
δειχνουν τη σχεση μεταξυ της χρησης κανναβης και της αναπτυξης ψυχωσικης
ασθενειας [Zammit et al., 2002, van Os et al., 2002, Arseneault et al., 2002,
Henquet et al., 2005]. Περαιτερω στοιχεια προερχονται απο τη συστηματικη
ανασκοπηση των διαχρονικων και πληθυσμιακων μελετων που δειχνουν οτι η
χρηση κανναβης αυξανει σημαντικα τον κινδυνο αναπτυξης ψυχωσικης νοσου
κατα τροπο εξαρτωμενο απο τη δοση [Moore et al., 2007].
Ωστοσο, μονο μια μικρη μειονοτητα αναπτυσσει μια ψυχικη ασθενεια
πληρους εμφυσησεως με τη μορφη σχιζοφρενειας η διπολικης διαταραχης,
ενω μια μεγαλυτερη ομαδα, που κυμαινεται απο 15% εως 50%, παρουσιαζει
παροδικα ψυχωτικα συμπτωματα μικρης διαρκειας, απο μερικες ωρες εως και
μια εβδομαδα και συνηθως ανακτωνται χωρις να απαιτειται καποια
παρεμβαση [Thomas, 1996, Green et al., 2003, D’Souza et al., 2004, 2009, Morrison
et al., 2009]. Πραγματι, οι μελετες προκλησης φαρμακων με d-9-THC σε υγιεις
εθελοντες εχουν δειξει ενα ευρυ φασμα παροδικων συμπτωματων,
συμπεριφορων και γνωστικων ελλειμματων που κυμαινονται απο αγχος εως
ψυχωση σε παροδικη διαταραχη της μνημης [D’Souza et al., 2004, Curran et al.,
2002, Morrison et al., 2009]. Η κλινικη εικονα της παροδικης ψυχωσης μπορει
να μην διακρινεται απο μια ειλικρινη οξεια ψυχωση με παραισθησεις και
ψευδαισθησεις, εκτος απο τη συντομη διαρκεια της.
Ειναι προφανες οτι υπαρχουν σημαντικες διαφορες στις επιδρασεις της
κανναβης στα ατομα. Η βιολογικη βαση αυτης της μεταβλητης ευαισθησιας
ειναι ακομη ασαφης. Εχουν διεξαχθει αρκετες μελετες που εξεταζουν ποιες
ομαδες ειναι πιο ευαλωτες στην αναπτυξη ψυχωτικης εκβασης ως
αποτελεσμα της χρησης κανναβης [van Os et al., 2002, Henquet et al., 2004]. Τα
ευρηματα μεχρι τωρα δειχνουν οτι η επιδραση της χρησης κανναβης ειναι
πολυ ισχυροτερη σε εκεινους με οποιαδηποτε προδιαθεση για ψυχωση κατα
την εναρξη απο οτι σε εκεινους χωρις [Henquet et al., 2005]. Πραγματι, τα
ατομα με προδιαθεση για ψυχωση που υποδεικνυεται απο θετικο
οικογενειακο ιστορικο ψυχωσης εχουν βρεθει οτι ειναι ιδιαιτερα ευαισθητα
στις επιδρασεις της κανναβης [McGuire et al., 1995]. Ενας αλλος δεικτης για
υψηλοτερο κινδυνο ψυχωσης ειναι η παρουσια υποκλινικων ψυχωτικων
χαρακτηριστικων και παλι τετοια ατομα εχουν επηρεαστει απο υψηλοτερο
κινδυνο αναπτυξης ψυχωσικης νοσου [Henquet et al., 2004]. Επιπλεον, οσοι
βρισκονται σε εξαιρετικα υψηλο κινδυνο ψυχωσης εχει αναφερθει οτι ειναι
πιο ευαισθητοι στις ψυχογενεις επιδρασεις της κανναβης σε συγκριση με τους
χρηστες του γενικου πληθυσμου [Peters et al., 2009].
Λογω των αναφερθεντων δεσμων μεταξυ της σχιζοτυπικης προσωπικοτητας
και της σχιζοφρενειας, αυτος ο τυπος διαταραχης της προσωπικοτητας εχει
εξεταστει διεξοδικα στην εξεταση του ρολου της κανναβης στην παραγωγη
ψυχωτικων συμπτωματων. Πραγματι, εχει αποδειχθει οτι οι ανθρωποι με
υψηλη συχνοτητα σχιζοτυπου που χρησιμοποιουν κανναβη ειναι πιο πιθανο
να εχουν εμπειριες παρομοιες με την ψυχωση κατα τη στιγμη της χρησης, μαζι
με δυσαρεστες παρενεργειες [Barkus et al., 2006]. Αυτη η μελετη εχει
επαναληφθει και εχει επιβεβαιωθει οτι εκεινοι με σχιζοτυπικη διαταραχη
προσωπικοτητας φερουν υψηλοτερο κινδυνο εμφανισης ψυχωσικων
συμπτωματων με χρηση κανναβης [Stirling et al., 2008]. Προσφατα, μια αλλη
μελετη παρεχει περαιτερω υποστηριξη για μια ισχυρη συσχετιση μεταξυ της
πρωιμης χρησης κανναβης και της αναπτυξης συμπτωματων διαταραχης
φασματος σχιζοφρενειας [Anglin et al., 2012].
Οι αναφερομενοι παραγοντες ευπαθειας που αναφερθηκαν εδω
συνεπαγονται ισχυρη γενετικη προδιαθεση και υπηρξαν αρκετες μελετες που
εξεταζουν ιδιαιτερα συγκεκριμενα γονιδια που εχουν εμπλακει σε ψυχωσεις.
Η πρωτη τετοια μελετη διεξηχθη απο τους Caspi και συνεργατες [Caspi et al.,
2005]. Σε αυτη τη διαχρονικη μελετη, εξεταστηκε ενα ειδικο γονιδιο
ευαισθησιας που συνδεθηκε με τη σχιζοφρενεια και τη διπολικη διαταραχη, η
κατεχολ-Ο-μεθυλοτρανσφεραση (catechol-O-methyltransferase, COMT),
εξεταστηκε σε μια αντιπροσωπευτικη ομαδα απο την γεννηση
ακολουθουμενη εως την ενηλικιωση. Η μελετη διαπιστωσε οτι οι φορεις του
αλληλομορφου COMT βαλινης158 ηταν πιο πιθανο να παρουσιασουν
ψυχωσικα συμπτωματα και να αναπτυξουν σχιζοφρενοειδη διαταραχη εαν
χρησιμοποιουσαν κανναβη πριν απο την ηλικια των 15 ετων. Ωστοσο, ο
αριθμος των ατομων που εφεραν αυτο το αλληλομορφο ηταν μικρος σε αυτη
τη μελετη. Χρησιμοποιωντας ενα σχεδιο μονο 493 ατομων με σχιζοφρενεια, οι
Zammit και συνεργατες επανεξετασαν αυτη τη συσχετιση, αλλα τα ευρηματα
τους δεν υποστηριζουν τις διαφορες επιδρασεις της χρησης κανναβης στη
σχιζοφρενεια συμφωνα με την παραλλαγη του COMT [Zammit et al., 2007]. Η
ομαδα των Zammit και συνεργατες επισης εξετασε την αλληλεπιδραση μεταξυ
της χρησης κανναβης και του γονοτυπου COMT, περιοριζοντας την αναλυση
σε συμμετεχοντες που ισχυριστηκαν οτι χρησιμοποιησαν για πρωτη φορα
κανναβη κατα την ιδια περιοδο αποκοπης οπως και στην μελετη της ομαδας
Caspi και συνεργατες, αλλα δεν καταφεραν να βρουν στοιχεια που να
υποστηριζουν τη συνδεση.
Προσφατα, οι Van Winkel και συνεργατες εξετασαν τα αποτελεσματα της
προσφατης χρησης κανναβης εξεταζοντας 152 πολυμορφισμους ενος
νουκλεοτιδιου σε 42 υποψηφια γονιδια σε 801 ασθενεις με ψυχωση και σε
740 μη επηρεασμενα αδελφια τους [van Winkel et al., 2011]. Οι συγγραφεις
διαπιστωσαν οτι η γενετικη παραλλαγη σε πρωτεϊνικη κιναση σερινηςθρεονινης (serine-threonine protein kinase, AKT1) μπορει να προκαλεσει τοσο
βραχυπροθεσμες οσο και μακροπροθεσμες επιπτωσεις στην εκφραση της
ψυχωσης που σχετιζεται με τη χρηση κανναβης. Οι συγγραφεις προτεινουν οτι
ο πιθανος μηχανισμος θα μπορουσε να ειναι ο ρυθμισμενος προς τα κατω με
κανναβινοειδες της σηματοδοτησης ΑΚΤ1/γλυκογονου συνθασης κινασης 3
του υποδοχεα D2 της ντοπαμινης. Πραγματι, οι αγωνιστες CB1R εχουν δειχθει
οτι επαγουν φωσφορυλιωση ΑΚΤ1, ενω οι ανταγωνιστες αυτου του υποδοχεα
εχουν αναστειλει μονοπατια σηματοδοτησης ΑΚΤ1 [Molina-Holgado et al.,
2002]. Περαιτερω υποστηριξη για την πιθανη συμμετοχη του γονιδιου AKT1
προερχεται απο τη μελετη μας με υγιεις εθελοντες. Αυτη η μελετη διαπιστωσε
οτι, κατα τη διαρκεια διαδικασιων των συνθηκων κωδικοποιησης και
ανακλησης λεκτικης μνημης, η επαγωγη ψυχωτικων συμπτωματων απο d-9-
THC συσχετιστηκε με την εξασθενημενη ενεργοποιηση ραβδωτου και
μεσεγκεφαλου μονο σε οσους ηταν Ο ομοζυγωτες της ΑΚΤ1 και φορεις του 9-
αλληλομορφου μεταφορεα ντοπαμινης (DAT1) [Bhattacharyya et al., 2012]
(Πινακας 2).
Πινακας 2
Προτεινομενοι παραγοντες που καθοριζουν την ευαισθησια στην ψυχωση των
χρηστων κανναβης.*
Ευαισθησια στην
ψυχωση οπως
προσδιοριζεται απο:
Πιθανοι παραγοντες
ευαισθησιας
Ομαδα μελετης
Προδιαθεση για την
ψυχωση
Οικογενειακο ιστορικο
ψυχωσικης νοσου
McGuire et al., [1995]
Παρουσια υποκλινικων
ψυχωσικων
συμπτωματων
Henquet et al., [2004]
Οι ομαδες υψηλου
κινδυνου
Peters et al., [2009]
Προσωπικοτητα Σχιζοτυπικη διαταραχη
προσωπικοτητας
Barkus et al., [2006],
Stirling et al., [2008],
Anglin et al., [2012]
Γονιδια ευαισθησιας
στην ψυχωση
COMT Caspi et al., [2005]
AKT1 van Winkel et al., [2011]
AKT1 και DAT1 Bhattacharyya et al.,
[2012]
*Παρακαλω σημειωστε οτι εκτος απο τη σχιζοτυπικη διαταραχη προσωπικοτητας,
οι αλλες μελετες πρεπει να αναπαραχθουν.
AKT1, πρωτεϊνικη κιναση σερινης-θρεονινης /
COMT, κατεχολ-Ο-μεθυλοτρανσφεραση /
DAT1, γονιδιο μεταφορεα ντοπαμινης.
Εκτος απο τη σχιζοτυπικη προσωπικοτητα, οι παραγοντες ευπαθειας στις
ψυχογενεις επιδρασεις της κανναβης απαιτουν επαναληψη. Ειναι σαφες οτι
πρεπει να διεξαχθουν περαιτερω εργασιες για να διερευνηθουν οι βιολογικοι
μηχανισμοι που καθοριζουν την ευπαθεια προς ενα ψυχωτικο αποτελεσμα.
Συμπερασμα
Κατα την τελευταια δεκαετια, η ενδοκανναβινοειδης ερευνα υπηρξε ενας απο
τους ταχυτερα αναπτυσσομενους τομεις της ψυχοφαρμακολογιας, ανοιγοντας
τροπους για την ανακαλυψη νεων φαρμακων για μια ευρεια ποικιλια
προβληματων υγειας, που κυμαινονται απο μεταβολικες διαταραχες εως
γλαυκωμα και σχιζοφρενεια.
Η κατανομη του ενδοκανναβινοειδους συστηματος στον εγκεφαλο ειναι
ενδιαφερουσα καθως οι ιδιες περιοχες του εγκεφαλου εμπλεκονται επισης
στις ψυχωσεις, ιδιαιτερα στη σχιζοφρενεια. Επιπλεον, η πολυπλοκη και
περιπλοκη εμπλοκη αυτου του συστηματος με αλλους νευροδιαβιβαστες
οπως η ντοπαμινη, το GABA και τα γλουταμινεργικα συστηματα μπορει να
εχουν επιπτωσεις στην αναπτυξη ψυχωσικης ασθενειας.
Φυσικα, λογω της προσφατης και σταθερης αυξησης της διαθεσιμοτητας
ποικιλιων με υψηλοτερες παραλλαγες σε περιεχομενο THC της κανναβης σε
ολο τον κοσμο, αυξανονται οι ανησυχιες σχετικα με τους κινδυνους για την
υγεια, ιδιως για τους νεους. Ωστοσο, η κανναβη επηρεαζει τους ανθρωπους
διαφορετικα και ως εκ τουτου ειναι σημαντικο να κατανοησουμε τι κανει
καποιον πιο εκτεθειμενο σε κινδυνο και πως διαφερει σε σχεση με εκεινους
που δεν αναπτυσσουν ψυχωσικες παθησεις. Εδω παρουσιασαμε μια
επισκοπηση των διαθεσιμων πληροφοριων σχετικα με τους παραγοντες
κινδυνου που μπορει να θεσουν ενα ατομο σε μεγαλυτερο κινδυνο, οπως η
προδιαθεση για ψυχωση, η σχιζοτυπικη προσωπικοτητα και ορισμενα γονιδια
ευαισθησιας.
Η ευρεση ομαδων που ειναι ευαλωτες ειναι ιδιαιτερα σημαντικη, ωστε να
μπορουν να στοχευουν εγκαιρες προληπτικες και θεραπευτικες παρεμβασεις.
Μια τετοια ερευνα θα οδηγουσε επισης στην ανακαλυψη των βιοχημικων
μηχανισμων που εμπλεκονται στην ερευνα για την κανναβη και τα
ενδοκανναβινοειδη και τελικα σε μια καλυτερη κατανοηση του τροπου
λειτουργιας του εγκεφαλου και του σωματος.
Ευχαριστιες
Ευχαριστουμε τον Ethan Russo και τον Geoffrey W. Guy για την παροχη της
εμπνευσης για τον Πινακα 1. Επισης ευχαριστουμε τον Dr. Sanem Atakan για
τη βοηθεια του στην επεξεργασια του πρωτου σχεδιου.
Υποσημειωσεις
Χρηματοδοτηση: Η συγκεκριμενη ερευνα δεν ελαβε συγκεκριμενη
επιχορηγηση απο οποιοδηποτε φορεα χρηματοδοτησης στους δημοσιους,
εμπορικους η μη κερδοσκοπικους τομεις.
Δηλωση συγκρουσης συμφεροντων
Ο συντακτης δεν δηλωνει συγκρουση συμφεροντων κατα την προετοιμασια
αυτου του αρθρου.
Βιβλιογραφικες αναφορες
* Anderson B., Rizzo M., Block R., Pearlson G., O’Leary D. (2010)
“Sex, drugs and cognition: effects of marijuana”
(Σεξ, ναρκωτικα και γνωσιακη συμπεριφορα: επιπτωσεις της κανναβης)
J Psychoactive Drugs 42:413–424
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21305906
* Anglin D., Corcoran C., Brown A., Chen H., Lighty Q., Brook J., et al. (2012)
“Early cannabis use and schizotypal personality disorder symptoms
from adolescence to middle adulthood”
(Προωρη χρηση κανναβης και σχιζοτυπικη διαταραχη της
προσωπικοτητας απο την εφηβεια μεχρι τη μεση ενηλικιωση)
Schizophr Res 137:45–49
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22325079
* Arseneault L., Cannon M., Murray R., Poulton R., Caspi A., Moffitt T. (2002)
“Cannabis use in adolescence and risk for adult psychosis: longitudinal
prospective study”
(Η χρηση κανναβης στην εφηβεια και ο κινδυνος για ψυχωση των
ενηλικων: διαχρονικη προοπτικη μελετη)
BMJ 325:1212–1213 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12446537
* Atha M. (2005) Independent Drug Monitoring Unit (IDMU)
“Cannabis use in Britain”
(Η χρηση κανναβης στη Βρετανια)
(http://)www(dot)idmu(dot)co(dot)uk/
* Athanasiou A., Clarke A., Turner A., Kumaran N., Vakilpour S., Smith P., et al.
(2007)
“Cannabinoid receptor agonists are mitochondrial inhibitors: a unified
hypothesis of how cannabinoids modulate mitochondrial function and
induce cell death”
(Οι αγωνιστες υποδοχεα κανναβινοειδων ειναι μιτοχονδριακοι
αναστολεις: μια ενιαια υποθεση για το πως τα κανναβινοειδη ρυθμιζουν
τη λειτουργια των μιτοχονδριων και προκαλουν τον κυτταρικο θανατο)
Biochem Biophys Res Commun 364:131–137
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17931597
* Barkus E., Stirling J., Hopkins R., Lewis S. (2006)
“Cannabis-induced psychosis-like experiences are associated with high
schizotypy”
(Οι επαγομενες απο την κανναβη παρομοιες με ψυχωση εμπειριες
σχετιζονται με υψηλο σχιζοτυπο)
Psychopathology 39:175–178
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16636640
* Batkai S., Pacher P., Osei-Hyiaman D., Radaeva S., Liu J., Harvey-White J., et al.
(2004)
“Endocannabinoids acting at cannabinoid-1 receptors regulate
cardiovascular function in hypertension”
(Τα ενδοκανναβινοειδη που δρουν στους υποδοχεις κανναβινοειδων-1
ρυθμιζουν την καρδιαγγειακη λειτουργια στην υπερταση)
Circulation 110:1996–2002
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15451779
* Benowitz N., Jones R. (1981)
“Cardiovascular and metabolic considerations in prolonged
cannabinoid administration in man”
(Καρδιαγγειακες και μεταβολικες εκτιμησεις σε παρατεταμενη χορηγηση
κανναβινοειδων στον ανθρωπο)
J Clin Pharmacol 21:214S–223S
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6271827
* Bhattacharyya S., Atakan Z., Martin-Santos R., Crippa J., Kambeitz J., Prata D.,
et al. (2012)
“Preliminary report of biological basis of sensitivity to the effects of
cannabis on psychosis: AKT1 and DAT1 genotype modulates the effects
of delta-9-tetrahydrocannabinol on midbrain and striatal function”
(Προκαταρκτικη αναφορα της βιολογικης βασης ευαισθησιας στις
επιδρασεις της κανναβης στην ψυχωση: Ο γονοτυπος AKT1 και DAT1
ρυθμιζει τις επιδρασεις της δελτα-9-τετραϋδροκανναβινολης στη
λειτουργια του μεσεγκεφαλου και του ραβδωτου σωματος)
Mol Psychiatry 17(12):1152-5
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22290123
* Bhattacharyya S., Crippa J., Martin-Santos R., Winton-Brown T., Fusar-Poli P.
(2009a)
“Imaging the neural effects of cannabinoids: current status and future
opportunities for psychopharmacology”
(Απεικονιση των νευρωνικων επιδρασεων των κανναβινοειδων:
τρεχουσα κατασταση και μελλοντικες ευκαιριες για ψυχοφαρμακολογια)
Curr Pharm Des 15:2603–2614
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19689331
* Bhattacharyya S., Fusar-Poli P., Borgwardt S., Martin-Santos R., Nosarti C.,
O’Carroll C., et al. (2009b)
“Modulation of mediotemporal and ventrostriatal function in humans
by delta-9-tetrahydrocannabinol: a neural basis for the effects of
Cannabis sativa on learning and psychosis”
(Διαμορφωση της μεσοποριακης και κοιλιακης λειτουργιας σε
ανθρωπους απο δελτα-9-τετραϋδροκανναβινολη: μια νευρικη βαση για
τις επιδρασεις του Cannabis sativa στη μαθηση και την ψυχωση)
Arch Gen Psychiatry 66:442–451
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19349314
* Bhattacharyya S., Morrison P., Fusar-Poli P., Martin-Santos R., Borgwardt S.,
Winton-Brown T., et al. (2010)
“Opposite effects of delta-9-tetrahydrocannabinol and cannabidiol on
human brain function and psychopathology”
(Αντιθετα αποτελεσματα της δελτα-9-τετραϋδροκανναβινολης και της
κανναβιδιολης στη λειτουργια του ανθρωπινου εγκεφαλου και την
ψυχοπαθολογια)
Neuropsychopharmacology 35:764–774
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19924114
* Borgwardt S., Allen P., Bhattacharyya S., Fusar-Poli P., Crippa J., Seal M., et al.
(2008)
“Neural basis of Δ-9-tetrahydrocannabinol and cannabidiol: effects
during response inhibition”
(Νευρωνικη βαση της Δ-9-τετραϋδροκανναβινολης και της
κανναβιδιολης: αποτελεσματα κατα την αναστολη της αποκρισης)
Biol Psychiatry 64:966–973
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18589404
* Callén L., Moreno E., Barraso-Chinea P., Moreno-Delgado D., Cortes A., Mallol
J., et al. (2012)
“Cannabinoid receptors CB1 and CB2 form functional heteromers in the
brain”
(Οι υποδοχεις των κανναβινοειδων CB1 και CB2 σχηματιζουν
λειτουργικα ετερομερη στον εγκεφαλο)
J Biol Chem 287:20851-20865
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22532560
* Carlini E., Karniol I., Renault P., Schuster C. (1974)
“Effects of marihuana in laboratory animals and in man”
(Επιδρασεις της κανναβης σε εργαστηριακα ζωα και στον ανθρωπο)
Br J Pharmacol 50:299–309
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/4609532
* Cascini F., Aiello C., Di Tanna G. (2011)
“Increasing delta-9-tetrahydrocannabinol (Δ-9-THC) content in herbal
cannabis over time: systematic review and meta-analysis”
(Αυξηση της περιεκτικοτητας σε δελτα-9-τετραϋδροκανναβινολη (Δ-9-
THC) στη φυτικη κανναβη με την παροδο του χρονου: συστηματικη
ανασκοπηση και μετα-αναλυση)
Curr Drug Abuse Rev 5:32-40
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22150622
* Caspi A., Moffitt T., Cannon M., McClay J., Murray R., Harrington H., et al.
(2005)
“Moderation of the effect of adolescent-onset cannabis use on adult
psychosis by a functional polymorphism in the catechol-Omethyltransferase gene: longitudinal evidence of a gene X environment
interaction”
(Μετριαση της επιδρασης της χρησης κανναβης σε εφηβους στην
ψυχωση ενηλικα απο λειτουργικο πολυμορφισμο στο γονιδιο κατεχοληςΟ-μεθυλοτρανσφερασης: διαχρονικη αποδειξη αλληλεπιδρασης
γονιδιου Χ)
Biol Psychiatry 57:1117–1127
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15866551
* Costa B., Trovato A., Comellii F., Giagnoni G., Colleoni M. (2007)
“The non-psychoactive cannabis constituent cannabidiol is an orally
effective therapeutic agent in rat chronic inflammatory and
neuropathic pain”
(Το μη ψυχοδραστικο συστατικο της κανναβης, η κανναβιδιολη ειναι
ενας απο του στοματος αποτελεσματικος θεραπευτικος παραγοντας
στον χρονιο φλεγμονωδη και νευροπαθητικο πονο σε αρουραιο)
Eur J Pharmacol 556:75–83
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17157290
* Crippa J., Derenusson G., Ferrari T., Wichert-Ana L., Duran F., Martin-Santos
R., et al. (2011)
“Neural basis of anxiolytic effects of cannabidiol (CBD) in generalized
social anxiety disorder: apreliminary report”
(Νευρωνικη βαση αγχολυτικων επιδρασεων της κανναβιδιολης (CBD)
στη γενικευμενη διαταραχη του κοινωνικου αγχους: μια προκαταρκτικη
εκθεση)
J Psychopharmacol 25:121–130
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20829306
* Crippa J., Zuardi A., Martin-Santos R., Bhattacharyya S., Atakan Z., McGuire P.,
et al. (2009)
“Cannabis and anxiety: a critical review of the evidence”
(Η κανναβη και το αγχος: μια κριτικη επισκοπηση των στοιχειων)
Hum Psychopharmacol 7:515–523
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19693792
* Curran H., Brignell C., Fletcher S., Middleton P., Henry J. (2002)
“Cognitive subjective dose–response effects of acute oral delta 9-
tetrahydrocannabinol (THC) in infrequent cannabis users”
(Γνωστικες υποκειμενικες επιδρασεις δοσης-αποκρισης της οξειας απο
του στοματος δελτα 9-τετραϋδροκανναβινολης (THC) σε ευκαιριακους
χρηστες κανναβης)
Psychopharmacology 164:61–70
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12373420
Dakwar E., Nunes E., Bisaga A., Carpenter K., Mariani J., Sullivan M., et al.
(2011)
“A comparison of independent depression and substance-induced
depression in cannabis-, cocaine-, and opioid-dependent treatment
seekers”
(Μια συγκριση της ανεξαρτητης καταθλιψης και της καταθλιψης που
προκαλειται απο ουσια στους αιτουντες θεραπεια σχετικα με την
εξαρτηση απο την κανναβη, την κοκαϊνη και τα οπιοειδη)
Am J Addict 20:441–446
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21838843
Degenhardt L., Coffey C., Carlin J., Swift W., Moore E., Patton G. (2010)
“Outcomes of occasional cannabis use in adolescence: 10-year followup study in Victoria, Australia”
(Αποτελεσματα περιστασιακης χρησης κανναβης στην εφηβεια: 10ετης
μελετη παρακολουθησης στη Βικτωρια της Αυστραλιας)
Br J Psychiatry 196:290–295
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20357305
De Meijer E., Bagatta M., Carboni A., Crucitti P., Moliterni V., Ranalli P., et al.
(2003)
“The inheritance of chemical phenotype in Cannabis sativa L.”
(Η κληρονομικοτητα του χημικου φαινοτυπου στην Cannabis sativa L.)
Genetics 63:335–346
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12586720
Devane W., Dysarz F., Johnson M., Melvin L., Howlett A. (1988)
“Determination and characterization of a cannabinoid receptor in rat
brain”
(Προσδιορισμος και χαρακτηρισμος ενος κανναβινοειδους υποδοχεα
στον εγκεφαλο αρουραιου)
Mol Pharmacol 34:605–613
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2848184
Devane W., Hanus L., Breuer A., Pertwee R., Stevenson L., Griffin G., et al.
(1992)
“Isolation and structure of a brain constituent that binds to the
cannabinoid receptor”
(Απομονωση και δομη ενος συστατικου του εγκεφαλου που δεσμευεται
στον υποδοχεα κανναβινοειδων)
Science 258:1946–1949
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1470919
Dewey W. (1986)
“Cannabinoid pharmacology”
(Κανναβινοειδης φαρμακολογια)
Pharmacol Rev 38:151–178
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3529128
Di Forti M., Morgan C., Dazzan P., Pariente C., Mondelli V., Marques T., et al.
(2009)
“High-potency cannabis and the risk of psychosis”
(Η κανναβη υψηλης δραστικοτητας και ο κινδυνος ψυχωσης)
Br J Psychiatry 195:488–491
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19949195
Di Marzo V., Piscitelli F. (2011)
“Gut feelings about the endocannabinoid system”
(Σκεψεις για το ενδοκανναβινοειδες συστημα)
Neurogastroenterol Motil 23:391–398
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21481098
Di Marzo V., Piscitelli F., Mechoulam R. (2011)
“Cannabinoids and endocannabinoids in metabolic disorders with focus
on diabetes”
(Κανναβινοειδη και ενδοκανναβινοειδη σε μεταβολικες διαταραχες με
εμφαση στον διαβητη)
Handb Exp Pharmacol 203:75–104
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21484568
D’Souza D., Perry E., MacDougall L., Ammerman Y., Cooper T., Wu Y., et al.
(2004)
“The psychotomimetic effects of intravenous delta-9-
tetrahydrocannabinol in healthy individuals: implications for psychosis”
(Οι ψυχομιμητικες επιδρασεις της ενδοφλεβιας δελτα-9-
τετραϋδροκανναβινολης σε υγιη ατομα: επιπτωσεις στην ψυχωση)
Neuropsychopharmacology 29:1558–1572
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15173844
D’Souza D., Sewell R., Ranganathan M. (2009)
“Cannabis and psychosis/schizophrenia: human studies”
(Η κανναβη και η ψυχωση/σχιζοφρενεια: ανθρωπινες μελετες)
Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci 259:413–431
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19609589
EMCDDA (European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction /
Ευρωπαϊκο Κεντρο Παρακολουθησης Ουσιων και Τοξικομανιας) (2011)
Annual Report 2011: The State of the Drug Problems in Europe
(Ετησια εκθεση 2011: Η κατασταση των προβληματων των ναρκωτικων
στην Ευρωπη) Λισαβονα: EMCDDA
http://www.emcdda.europa.eu/publications/annual-report/2011_en
βλ. και “European Drug Report 2017: Trends and Developments”
(Ευρωπαϊκη εκθεση για τα ναρκωτικα 2017: Τασεις και εξελιξεις)
http://www.emcdda.europa.eu/publications/edr/trendsdevelopments/2017_en
Fairman B., Anthony J. (2012)
“Are early-onset cannabis smokers at an increased risk of depression
spells?”
(Ειναι οι καπνιστες κανναβης που εχουν ξεκινησει απο νωρις σε
αυξημενο κινδυνο καταθλιψης;)
J Affect Disord 138:54–62
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22310034
Ferré S., Goldberg S., Lluis C., Franco R. (2009)
“Looking for the role of cannabinoid receptor heteromers in striatal
function”
(Ψαχνουμε για το ρολο των ετερομερων του υποδοχεα κανναβινοειδων
στην λειτουργια του ραβδωτου)
Neuropharmacology 56(Suppl.1):226–234
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18691604
Fusar-Poli P., Crippa J., Bhattacharyya S., Borgwardt S., Allen P., Martin-Santos
R., et al. (2009)
“Distinct effects of delta-9-tetrahydrocannabinol and cannabidiol on
neural activation during emotional processing”
(Διακριτες επιδρασεις της δελτα-9-τετραϋδροκανναβινολης και της
κανναβιδιολης στη νευρικη ενεργοποιηση κατα τη διαρκεια της
συναισθηματικης επεξεργασιας)
Arch Gen Psychiatry 66:95–105
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19124693
Gaoni Y., Mechoulam R. (1964)
“Isolation, structure and partial synthesis of an active constituent of
hashish”
(Απομονωση, δομη και μερικη συνθεση ενος δραστικου συστατικου του
χασις)
J Am Chem Soc 86:1646–1647
https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/ja01062a046
Gorelick D., Heishman S. (2006)
“Methods for clinical research involving cannabis administration”
(Μεθοδοι κλινικης ερευνας που αφορουν τη χορηγηση κανναβης)
Methods Mol Med 123:235–253
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16506412
Green B., Kavanagh D., Young R. (2003)
“Being stoned: a review of self-reported cannabis effects”
(Σε κατασταση ευφορικοτητας: ανασκοπηση των αποτελεσματων της
κανναβης απο αυτο-αναφορες)
Drug Alcohol Rev 22:453–460
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14660135
Green K. (1998)
“Marijuana smoking vs cannabinoids for glaucoma therapy”
(Καπνισμα κανναβης εναντιον κανναβινοειδων για θεραπεια
γλαυκωματος)
Arch Ophthalmol 116:1433–1437
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9823341
Hall W., Degenhardt L. (2007)
“Prevalence and correlates of cannabis use in developed and
developing countries”
(Επικρατηση και συσχετισμος χρησης κανναβης σε αναπτυγμενες και
αναπτυσσομενες χωρες)
Curr Opin Psychiatry 20:393–397
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17551355
Hayakawa K., Mishima K., Hazekawa M., Sano K., Orito K., et al. (2008)
“Cannabidiol potentiates pharmacological effects of delta(9)-
tetrahydrocannabinol via CB(1) receptor-dependent mechanism”
(Η κανναβιδιολη ενισχυει τις φαρμακολογικες επιδρασεις της δελτα(9)-
τετραϋδροκανναβινολης μεσω του μηχανισμου που εξαρταται απο τον
υποδοχεα CB(1))
Brain Res 1888:157–164
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18021759
Henquet C., Krabbendam L., Spauwen J., Kaplan C., Lieb R., Wittchen H., et al.
(2004)
“Prospective cohort study of cannabis use, predisposition for psychosis,
and psychotic symptoms in young people”
(Προοπτικη μελετη κοορτης της χρησης κανναβης, προδιαθεση για
ψυχωση και για ψυχωσικα συμπτωματα στους νεους)
BMJ 330:11–14
και
Henquet C., Krabbendam L., Spauwen J., Kaplan C., Lieb R., Wittchen H.,
et al. (2005)
“Prospective cohort study of cannabis use, predisposition for psychosis
and psychotic symptoms in young people”
(Προοπτικη μελετη κοορτης χρησης της κανναβης, προδιαθεση για
ψυχωση και για ψυχωσικα συμπτωματα στους νεους)
BMJ 330:11
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15574485
Howlett A., Barth F., Bonner T., Cabral G., Casellas P., Devane W., et al. (2002)
“International Union of Pharmacology. XXVII. Classification of
cannabinoid receptors”
(Διεθνης Ενωση Φαρμακολογιας. XXVII. Ταξινομηση των υποδοχεων
κανναβινοειδων)
Pharmacol Rev 54:161–202
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12037135
Iwamura H., Suzuki H., Ueda Y., Kaya T., Inaba T. (2001)
“In vitro and in vivo pharmacological characterization of JTE-907, a
novel selective ligand for cannabinoid CB2 receptor”
(In vitro και in vivo φαρμακολογικος χαρακτηρισμος του JTE-907, ενας
νεος εκλεκτικος προσδετης για υποδοχεα κανναβινοειδους CB2)
J Pharmacol Exp Ther 296:420–425
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11160626
Izzo A. (2004)
“Cannabinoids and intestinal motility: welcome to CB2 receptors”
(Κανναβινοειδη και κινητικοτητα του εντερου: Καλως ηλθατε στους
υποδοχεις CB2)
Br J Pharmacol 142:1201–1202
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15277313
Juknat A., Rimmerman N., Levy R., Vogel Z., Kozela E. (2011)
“Cannabidiol affects the expression of genes involved in zinc
homeostasis in BV-2 microglial cells”
(Η κανναβιδιολη επηρεαζει την εκφραση των γονιδιων που εμπλεκονται
στην ομοιοστασια του ψευδαργυρου σε μικρογλοιακα κυτταρα BV-2)
Neurochem Int 9 December.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22178458
Karniol I., Carlini E. (1973)
“Comparative studies in man and in laboratory animals on 8- and 9-
trans-tetrahydrocannabinol”
(Συγκριτικες μελετες σε ανθρωπους και σε πειραματοζωα σε 8- και 9-
trans-τετραϋδροκανναβινολη)
Pharmacology 9:115–126
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/4713005
Karniol I., Shirikawa I., Kasinski N., Pfefermen A., Carlini E. (1974)
“Cannabidiol interferes with the effects of delta-9-
tetrahydrocannabinol in man”
(Η κανναβιδιολη παρεμποδιζει τις επιδρασεις της δελτα-9-
τετραϋδροκανναβινολης στον ανθρωπο)
Eur J Pharmacol 28:172–77
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/4609777
Kenney S., Kekuda R., Prasad P., Leibach F., Devoe L., Ganapathy V. (1999)
“Cannabinoid receptors and their role in the regulation of the serotonin
transporter in human placenta”
(Οι υποδοχεις κανναβινοειδων και ο ρολος τους στη ρυθμιση του
μεταφορεα σεροτονινης στον ανθρωπινο πλακουντα)
Am J Obstet Gynecol 181:491–497
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10454705
Lakhan S., Rowland M. (2009)
“Whole plant cannabis extracts in the treatment of spasticity in
multiple sclerosis: a systematic review”
(Εκχυλισματα κανναβης ολοκληρων φυτων στη θεραπεια της
σπαστικοτητας στην πολλαπλη σκληρυνση: συστηματικη ανασκοπηση)
BMC Neurol 9:59
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19961570
Li H. (1973)
“An archaeological and historical account of cannabis in China”
(Αρχαιολογικος και ιστορικος απολογισμος της κανναβης στην Κινα)
Economic Botany 28:437–448
https://www.jstor.org/stable/4253540
Mackie K., Stella N. (2006)
“Cannabinoid receptors and endocannabinoids: evidence for new
players”
(Οι υποδοχεις των κανναβινοειδων και τα ενδοκανναβινοειδη: στοιχεια
για τους νεους παικτες)
AAPS J 8:E298–E306
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16796380
Marcellino D., Carriba P., Filip M., Borgkvist A., Frankowska M., Bellido I., et al.
(2008)
“Antagonistic cannabinoid CB1/dopamine D2 receptor interactions in
striatal CB1/D2 heteromers. A combined neurochemical and behavioral
analysis”
(Ανταγωνιστικες αλληλεπιδρασεις υποδοχεα CB1/ντοπαμινης D2
κανναβινοειδους σε ραβδωτα CB1/D2 ετερομερη. Μια συνδυασμενη
αναλυση νευροχημικων και συμπεριφορικων)
Neuropharmacology 54:815–823
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18262573
Matsuda L., Lolait S., Brownstein M., Young A., Bonner T. (1990)
“Structure of a cannabinoid receptor and functional expression of the
cloned cDNA”
(Δομη ενος κανναβινοειδους υποδοχεα και λειτουργικη εκφραση του
κλωνοποιημενου cDNA)
Nature 346:561–564
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2165569
McGuire P., Jones P., Harvey I., Williams M., McGuffin P., Murray R. (1995)
“Morbid risk of schizophrenia for relatives of patients with cannabisassociated psychosis”
(Νοσηρος κινδυνος σχιζοφρενειας για συγγενεις ασθενων με ψυχωση
που σχετιζεται με την κανναβη)
Schizophr Res 15:277–281
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7632625
Mechoulam R., Ben-Shabat S., Hanuš L., Ligumsky M., Kaminski N., Schatz A., et
al. (1995)
“Identification of an endogenous 2-monoglyceride, present in canine
gut, that binds to cannabinoid receptors”
(Ταυτοποιηση ενος ενδογενους 2-μονογλυκεριδιου, που υπαρχει στο
εντερο σκυλου, που δεσμευεται με υποδοχεις κανναβινοειδων)
Biochem Pharmacol 50:83–90
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7605349
Mechoulam R., Hanus L. (2000)
“A historical overview of chemical research on cannabinoids”
(Μια ιστορικη επισκοπηση της χημικης ερευνας για τα κανναβινοειδη)
Chems Phys Lipids 108:1–13
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11106779
Mechoulam R., Shvo Y. (1963)
“Hashish. I. The structure of cannabidiol”
(Χασις. I. Η δομη της κανναβιδιολης)
Tetrahedron 19:2073–2078
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/5879214
Molina-Holgado E., Vela J., Arévalo-Martin A., Almazán G., Molina-Holgado F.,
Borrell J., et al. (2002)
“Cannabinoids promote oligodendrocyte progenitor survival:
involvement of cannabinoid receptors and phosphatidylinositol-3
kinase/Akt signalling”
(Τα κανναβινοειδη προαγουν την επιβιωση προγονικων
ολιγοδενδροκυτταρων: εμπλοκη των υποδοχεων κανναβινοειδων και
σηματοδοτηση της φωσφατιδυλινοσιτολης-3 κινασης/Akt)
J Neurosci 22:9742–9753
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12427829
Moore T., Zammit S., Lingford-Hughes A., Barnes T., Jones P., Burke M., et al.
(2007)
“Cannabis use and risk of psychotic or affective mental health
outcomes: a systematic review”
(Χρηση κανναβης και κινδυνος ψυχωσικων η συναισθηματικων
αποτελεσματων ψυχικης υγειας: συστηματικη ανασκοπηση)
Lancet 370:319–328
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17662880
Moreira F., Guimaraes F. (2005)
“Cannabidiol inhibits the hyperlocomotion induced by psychotomimetic
drugs in mice”
(Η κανναβιδιολη αναστελλει την υπερκινητικοτητα που προκαλειται απο
τα ψυχομιμητικα φαρμακα σε ποντικια)
Eur J Pharmacol 512:199–205
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15840405
Morgan C., Gardener C., Schafer G., Swan S., Demarchi C., Freeman T., et al.
(2011)
“Sub-chronic impact of cannabinoids in street cannabis on cognition,
psychotic-like symptoms and psychological well-being”
(Υποχρονικη επιδραση των κανναβινοειδων στην κανναβη του δρομου
στη γνωστικη λειτουργια, ψυχωτικα συμπτωματα και ψυχολογικη
ευεξια)
Psychol Med 29:1–10
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21798112
Morgan C., Schafer G., Freeman T., Curran H. (2010)
“Impact of cannabidiol on the acute memory and psychotomimetic
effects of smoked cannabis: naturalistic study”
(Αντικτυπος της κανναβιδιολης στην οξεια μνημη και τις ψυχοτομυτικες
επιδρασεις της με το καπνισμα χορηγουμενης κανναβης: φυσιολογικη
μελετη)
Br J Psychiatry 197:285–290
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20884951
Morrison P., Zois V., McKeown D., Lee T., Holt D., Powell J., et al. (2009)
“The acute effects of synthetic intravenous delta9-
tetrahydrocannabinol on psychosis, mood and cognitive functioning”
(Οι οξειες επιδρασεις της συνθετικης ενδοφλεβιας δελτατετραϋδροκανναβινολης στην ψυχωση, τη διαθεση και τη γνωστικη
λειτουργια)
Psychol Med 39:1607–1616
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19335936
Munro S., Thomas K., Abu-Shaar M. (1993)
“Molecular characterization of a peripheral receptor for cannabinoids”
(Μοριακος χαρακτηρισμος ενος περιφερειακου υποδοχεα για
κανναβινοειδη)
Nature 365:61–65
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7689702
Navarro G., Carriba P., Gandia J., Ciruela F., Casadó V., Cortés A., et al. (2008)
“Detection of heteromers formed by cannabinoid CB2, dopamine D2,
and adenosine A2A G-protein-coupled receptors by combining
bimolecular fluorescence complementation and bioluminescence
energy transfer”
(Ανιχνευση ετερομερων που σχηματιζονται απο κανναβινοειδη CB2,
ντοπαμινη D2 και υποδοχεις συζευγμενους με πρωτεϊνη G2-αδενοσινης
Α2Α συνδυαζοντας τη συμπληρωματικοτητα του διμοριακου φθορισμου
και τη μεταφορα ενεργειας βιοφωταυγειας)
ScientificWorldJournal 8:1088–1097
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18956124
Nicholson A., Turner C., Stone B., Robson P. (2004)
“Effect of delta-9-tetrahydrocannabinol and cannabidiol on nocturnal
sleep and early-morning behavior in young adults”
(Επιδραση της δελτα-9-τετραϋδροκανναβινολης και της κανναβιδιολης
στον νυκτερινο υπνο και στη συμπεριφορα νωρις το πρωι σε νεαρους
ενηλικες)
J Clin Psychopharmacol 24:305–313
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15118485
Nunes E., Liu X., Samet S., Matseoane K., Hasin D. (2006)
“Independent versus substance-induced major depressive disorder in
substance-dependent patients: observational study of course during
follow-up”
(Ανεξαρτητη εναντι απο ουσια προκαλουμενη μειζονα καταθλιπτικη
διαταραχη σε εξαρτωμενους απο την ουσια ασθενεις: παρατηρητικη
μελετη κατα την παρακολουθηση)
J Clin Psychiatry 67:1561–1567
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17107247
Pagotto U., Marsicano G., Cota D., Lutz B., Pasquali R. (2006)
“The emerging role of the endocannabinoid system in endocrine
regulation and energy balance”
(Ο αναδυομενος ρολος του ενδοκανναβινοειδους συστηματος στην
ενδοκρινικη ρυθμιση και στην ενεργειακη ισορροπια)
Endocr Rev 27:73–100
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16306385
Pamplona F., Takahashi R. (2012)
“Psychopharmacology of the endocannabinoids: far beyond
anandamide”
(Ψυχοφαρμακολογια των ενδοκανναβινοειδων: πολυ περα απο το
ανανδαμιδιο)
J Psychopharmacol 26:7–22
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21652605
Parker L., Rock E., Limebeer C. (2011)
“Regulation of nausea and vomiting by cannabinoids”
(Ρυθμιση της ναυτιας και του εμετου απο τα κανναβινοειδη)
Br J Pharmacol 163:1411–1422
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21175589
Pertwee R. (1997)
“Pharmacology of cannabinoid CB1 and CB2 receptors”
(Φαρμακολογια των κανναβινοειδων CB1 και CB2 υποδοχεων)
Pharmacol Ther 74:129–180
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9336020
Pertwee R. (2006)
“The pharmacology of cannabinoid receptors and their ligands: an
overview” (Η φαρμακολογια των κανναβινοειδων υποδοχεων και των
προσδεματων τους: μια επισκοπηση) Int J Obes (Lond) 30:S13–S18
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16570099
Pertwee R. (2008)
“The diverse CB1 and CB2 receptor pharmacology of three plant
cannabinoids: delta9-tetrahydrocannabinol, cannabidiol and delta9-
tetrahydrocannabivarin”
(Η ποικιλη φαρμακολογια στους CB1 και CB2 υποδοχεις τριων φυτικων
κανναβινοειδων: της δελτα9-τετραϋδροκανναβινολης, της κανναβιδιολη
και της δελτα9-τετραϋδροκανναβιβαρινης)
Br J Pharmacol 153:199–215
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17828291
Pertwee R. (2009)
“Emerging strategies for exploiting cannabinoid receptor agonists as
medicines”
(Αναδυομενες στρατηγικες για την εκμεταλλευση των αγωνιστων των
υποδοχεων κανναβινοειδων ως φαρμακων)
Br J Pharmacol 156:397–411
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19226257
Pertwee R. (2010)
“Receptors and channels targeted by synthetic cannabinoid receptor
agonists and antagonists”
(Υποδοχεις και διαυλοι που στοχευονται απο συνθετικους αγωνιστες και
ανταγωνιστες υποδοχεων κανναβινοειδων)
Curr Med Chem 17:1360–1381
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20166927
Pertwee R., Howlett A., Abood M., Alexander S., Di Marzo V., Elphick M. (2010)
“International Union of Basic and Clinical Pharmacology. LXXIX.
Cannabinoid receptors and their ligands: beyond CB1 and CB2”
(Διεθνης Ενωση Βασικης και Κλινικης Φαρμακολογιας. LXXIX. Οι
υποδοχεις κανναβινοειδων και οι συνδετες τους: περαν των CB1 και
CB2)
Pharmacol Rev 62:588–631
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21079038
Peters B., de Koning P., Dingemans P., Becker H., Linszen D., de Haan L. (2009)
“Subjective effects of cannabis before the first psychotic episode”
(Οι υποκειμενικες επιδρασεις της κανναβης πριν απο το πρωτο
ψυχωσικο επεισοδιο)
Aust N Z J Psychiatry 43:1155–1162
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20001415
Pickel V., Chan J., Kearn C., Mackie K. (2006)
“Targeting dopamine D2 and cannabinoid-1 (CB1) receptors in rat
nucleus accumbens”
(Στοχευση υποδοχεων ντοπαμινης D2 και κανναβινοειδους-1 (CB1) σε
nucleus accumbens αρουραιου)
J Comp Neurol 495:299–313
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16440297
Potter D., Clark P., Brown M. (2008)
“Potency of delta 9-THC and other cannabinoids in cannabis in England
in 2005: implications for psychoactivity and pharmacology”
(Δραστικοτητα της δελτα-9-THC και αλλων κανναβινοειδων στην
κανναβη στην Αγγλια το 2005: επιπτωσεις στην ψυχοδραστικοτητα και
τη φαρμακολογια) J
Forensic Sci 53:90–94
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18279244
Raduner S., Majewska A., Chen J., Xie X., Hamon J., Faller B., et al. (2006)
“Alkylamides from Echinacea are a new class of cannabinomimetics.
Cannabinoid type 2 receptor-dependent and -independent
immunomodulatory effects”
(Οι αλκυλαμιδες απο την Echinacea ειναι μια νεα κατηγορια
κανναβομιμητικων. Τυπου 2 κανναβινοειδους υποδοχεα εξαρτωμενα
και ανεξαρτητα ανοσορρυθμιστικα αποτελεσματα)
J Biol Chem 281:14192–14206
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16547349
Ramer R., Bublitz K., Freimuth N., Merkord J., Rohde H., Haustein M., et al.
(2012)
“Cannabidiol inhibits lung cancer cell invasion and metastasis via
intercellular adhesion molecule-1”
(Η κανναβιδιολη αναστελλει την εισβολη των κυτταρων του καρκινου
του πνευμονα και τη μετασταση μεσω του ενδοκυτταρικου μοριου
προσκολλησης-1)
FASEB J 26:1535-1548
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22198381
Rhee M., Vogel Z., Barg J., Bayewitch M., Levy R., Hanus L., et al. (1997)
“Cannabinol derivatives: binding to cannabinoid receptors and
inhibition of adenylylcyclase”
(Παραγωγα κανναβιδιολης: συνδεση με υποδοχεις κανναβινοειδων και
αναστολη της αδενυλυλκυκλασης)
J Med Chem 40:3228–3233
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9379442
Russo E. B. (2001)
“Handbook of psychotropic herbs: a scientific analysis of herbal
remedies for psychiatric conditions”
(Εγχειριδιο ψυχοτροπων βοτανων: μια επιστημονικη αναλυση φυτικων
θεραπειων για ψυχιατρικες καταστασεις)
Binghamton, NY: Haworth Press
https://www.researchgate.net/publication/244911284_Handbook_of_Ps
ychotropic_Herbs_A_Scientific_Analysis_of_Herbal_Remedies_for_Psych
iatric_Conditions
Russo E., Guy G. (2006)
“A tale of two cannabinoids: the therapeutic rationale for combining
tetrahydrocannabinol and cannabidiol”
(Μια ιστορια δυο κανναβινοειδων: το θεραπευτικο σκεπτικο για το
συνδυασμο τετραϋδροκανναβινολης και κανναβιδιολης)
Med Hypotheses 66:234–246
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16209908
Russo E., Guy G., Robson P. (2007)
“Cannabis, pain, and sleep: lessons from therapeutic clinical trials of
Sativex, a cannabis-based medicine”
(Η κανναβη, ο πονος και ο υπνος: μαθηματα απο θεραπευτικες κλινικες
δοκιμες του Sativex, ενος φαρμακου που βασιζεται στην κανναβη)
Chem Biodivers 4:1729–1743
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17712817
Showalter V., Compton D., Martin B., Abood M. (1996)
“Evaluation of binding in a transfected cell line expressing a peripheral
cannabinoid receptor (CB2): identification of cannabinoid receptor
subtype selective ligands”
(Αξιολογηση δεσμευσης σε διαμολυσμενη κυτταρικη σειρα που
εκφραζει εναν περιφερειακο υποδοχεα κανναβινοειδων (CB2):
ταυτοποιηση επιλεκτικων υποκαταστατων υποδοχεα κανναβινοειδους
υποδοχεα)
J Pharmacol Exp Ther 278:989–999
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8819477
Smieskova R., Fusar-Poli P., Allen P., Bendfeldt K., Stieglitz R., Drewe J., et al.
(2010)
“Neuroimaging predictors of transition to psychosis – a systematic
review and meta-analysis”
(Νευροαπεικονιση των προγνωστικων της μεταβασης στην ψυχωση –
μια συστηματικη ανασκοπηση και μετα-αναλυση)
Neurosci Biobehav Rev 34:1207–1222
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20144653
Stirling J., Barkus E., Nabosi L., Irshad S., Roemer G., Schreudergoidheijt B., et
al. (2008)
“Cannabis-induced psychotic-like experiences are predicted by high
schizotypy. Confirmation of preliminary results in a large cohort”
(Οι επαγομενες απο την κανναβη ψυχωσικες εμπειριες προβλεπονται
απο τον υψηλο σχιζοτυπο. Επιβεβαιωση προκαταρκτικων
αποτελεσματων σε μεγαλη ομαδα)
Psychopathology 41:371–378
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18787359
Stone J. (2011)
“Glutamatergic antipsychotic drugs: a new dawn in the treatment of
schizophrenia?”
(Γλουταματερικα αντιψυχωσικα φαρμακα: μια νεα αυγη στη θεραπεια
της σχιζοφρενειας;)
Ther Adv Psychopharmacol 1:5–18
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23983922
Taylor A., Amoako A., Bambang K., Karasu T., Gebeh A., Lam P., et al. (2010)
“Endocannabinoids and pregnancy”
(Ενδοκανναβινοειδη και εγκυμοσυνη)
Clin Chim Acta 411:921–930
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20302856
Terry G., Liow J., Zoghbi S., Hirvonen J., Farris A., Lerner A. (2009)
“Quantitation of cannabinoid CB1 receptors in healthy human brain
using positron emission tomography and an inverse agonist
radioligand”
(Ποσοτικοποιηση των κανναβινοειδων υποδοχεων CB1 σε υγιη
ανθρωπινο εγκεφαλο χρησιμοποιωντας τομογραφια εκπομπης
ποζιτρονιων και ενα αντιστροφο αγωνιστη ραδιοσυνδετη)
Neuroimage 48:362–370
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19573609
Thomas H. (1996)
“A community survey of adverse effects of cannabis use”
(Μια κοινοτικη ερευνα σχετικα με τις δυσμενεις επιδρασεις της χρησης
κανναβης)
Drug Alcohol Depend 42:201–207
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8912803
Torres S., Lorente M., Rodriguez-Fornés F., Hernandez-Tiedra S., Salazar M.,
Garcia-Taboada E., et al. (2011)
“A combined preclinical therapy of cannabinoids and temozolomide
against glioma”
(Μια συνδυασμενη προκλινικη θεραπεια των κανναβινοειδων και της
τεμοζολομιδης κατα του γλοιωματος)
Mol Cancer Ther 10:90–103
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21220494
Tsou K., Brown S., Sanudo-Pena M., Mackie K., Walker J. (1998)
“Immunohistochemical distribution of cannabinoid CB1 receptors in the
rat central nervous system”
(Ανοσοϊστοχημικη κατανομη κανναβινοειδων CB1 υποδοχεων στο
κεντρικο νευρικο συστημα αρουραιου)
Neuroscience 83:393–411
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9460749
van Os J., Bak M., Bijl R., De Graaf R., Verdoux H. (2002)
“Cannabis use and psychosis: a longitudinal population-based study”
(Χρηση κανναβης και ψυχωση: μια διαχρονικη πληθυσμιακη μελετη)
Am J Epidemiol 156:319–327
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12181101
van Os J., Kapur S. (2009)
“Schizophrenia”
(Σχιζοφρενεια)
Lancet 374:635–645
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19700006
van Waes V., Beverley J., Siman H., Tseng K., Steiner H. (2012)
“CB1 cannabinoid receptor expression in the striatum: association with
corticostriatal circuits and developmental regulation”
(CB1 εκφραση υποδοχεα κανναβινοειδους στο ραβδωτο σωμα:
συσχετιση με κυτταροκοινωνικα κυκλωματα και αναπτυξιακη ρυθμιση)
Front Pharmacol 3:21
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22416230
van Winkel R., Genetic Risk and Outcome of Psychosis (GROUP) Investigators
(2011)
“Family-based analysis of genetic variation underlying psychosisinducing effects of cannabis: sibling analysis and proband follow-up”
(Οικογενειακη αναλυση των γενετικων παραλλαγων που υποδηλωνουν
τις συνεπειες της κανναβης που προκαλουν ψυχωση: αναλυση των
αδελφων και παρακολουθηση των πρωτων μελων οικογενειας)
Arch Gen Psychiatry 68:148–157
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21041608
Wallace M., Wiley J., Martin B., DeLorenzo R. (2001)
“Assessment of the role of CB1 receptors in cannabinoid anticonvulsant
effects”
(Αξιολογηση του ρολου των υποδοχεων CB1 σε κανναβινοειδη
αντισπασμωδικα αποτελεσματα)
Eur J Pharmacol 428:51–57
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11779037
Winton-Brown T., Allen P., Bhattacharrya S., Borgwardt S., Fusar-Poli P., Crippa
J., et al. (2011)
“Modulation of auditory and visual processing by delta-9-
tetrahydrocannabinol and cannabidiol: an fMRI study”
(Διαμορφωση ακουστικης και οπτικης επεξεργασιας με δελτα-9-
τετραϋδροκανναβινολη και κανναβιδιολη: μελετη fMRI)
Neuropsychopharmacology 36:1340–1348
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21412224
Wood T. (1899)
“Cannabinol, part I”
(Κανναβινολη, μερος Ι)
J Chem Soc 75:20–36
http://pubs.rsc.org/en/content/articlelanding/1899/ct/ct8997500020#!
divAbstract
Zammit S., Allebeck P., Andreasson S., Lundberg I., Lewis G. (2002)
“Self reported cannabis use as a risk factor for schizophrenia in Swedish
conscripts of 1969: historical cohort study”
(Η αυτοαναφερομενη χρηση κανναβης αποτελει παραγοντα κινδυνου
για σχιζοφρενεια σε Σουηδους στρατιωτες του 1969: ιστορικη μελετη
κοορτης)
BMJ 325:1199–1201
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12446534
Zammit S., Spurlock G., Williams H., Norton N., Williams N., O’Donovan M., et
al. (2007)
“Genotype effects of CHRNA7, CNR1 and COMT in schizophrenia:
interactions with tobacco and cannabis use”
(Γενοτυπικες επιδρασεις των CHRNA7, CNR1 και COMT στη
σχιζοφρενεια: αλληλεπιδρασεις με τη χρηση καπνου και κανναβης)
Br J Psychiatry 191:402–407
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17978319
Zuardi A., Guimaraes F. (1997)
“Cannabidiol as an anxiolytic and antipsychotic. In: Mathre M., editor.
(ed), Cannabis in Medical Practice: A Legal, Historical and
Pharmacological Overview of the Therapeutic Use of Marijuana”
(Η κανναβιδιολη ως αγχολυτικο και αντιψυχωτικο. απο: Mathre M.,
συντακτης. (ed), Η κανναβη στην ιατρικη πρακτικη: Μια νομικη, ιστορικη
και φαρμακολογικη επισκοπηση της θεραπευτικης χρησης της
κανναβης)
Jefferson, NC: McFarland, p.133–141
https://trove.nla.gov.au/work/22726287?q&versionId=46515989
Zuardi A., Morais S., Guimaraes F., Mechoulam R. (1995)
“Antipsychotic effect of cannabidiol [letter]”
(Αντιψυχωσικο αποτελεσμα της κανναβιδιολης [επιστολη])
J Clin Psychiatry 56:485–486
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7559378

Επιμελεια αρθρου : Σιμος Δαλκυριαδης