Παρασκευας Αρσενιου, Ιατρος, Ειδικος Παθολογος
Παροτι η ποιοτητα του υπνου αποτελει αποφασιστικο παραγοντα της ανθρωπινης συναισθηματικης, νοητικης και σωματικης υγειας, εντουτοις πολλοι την στερουνται.

Φυσιολογια του Υπνου

Ο εγκεφαλος ταλαντωνεται στις καταστασεις

• Ξυπνου
• Υπνου REM (ονειρικος υπνος με ταχειες κινησεις των βολβων των ματιων)
• Υπνου NREM (μη ονειρικος υπνος χωρις ταχειες κινησεις των βολβων των ματιων)
  • Σταδιο 1
  • Σταδιο 2
  • Σταδιο 3
  • Σταδιο 4

Μολις αποκοιμηθουμε, ο εγκεφαλος περναει απο ολα τα παραπανω σταδια. Γρηγορα κατερχεται στα βαθεια σταδια 3 και 4 οπου παραμενει για λιγο ανερχομενος μετα απο 80΄- 90΄ περιπου λεπτα για να εχουμε REM υπνο για λιγα λεπτα και παλι κατεβαινει σε NREM και παλι σε REM. Ο κυκλος παραμενει ο ιδιος σε διαρκεια αλλα αυτο που αλλαζει, ειναι η αναλογια NREM/ REM  υπνου. Ετσι στο πρωτο ημισυ της νυκτας η πλειονοτητα του κυκλου ειναι σταδια 3 και 4 NREM υπνου ενω οσο προχωραμε στο δευτερο ημισυ της νυκτας το ποσοστο μεταβαλλεται ωστε ο εγκεφαλος να εχει περισσοτερο REM και ελαφρυτερο NREM (Σταδιο 2).

Συχνοτερες Διαταραχες του Υπνου

Αυτες περιλαμβανουν:

• Αϋπνια – οταν δεν μπορουμε να κοιμηθουμε η να παραμεινουμε κοιμισμενοι.
• Απνοια κατα τον υπνο – περιλαμβανει την εξασθενημενη αναπνοη ενω κοιμομαστε.
• Συνδρομο ανησυχων ποδιων – χαρακτηριζεται απο μυρμηγκιασμα, δυσφορια και πονο στα ποδια που αυξανεται τη νυχτα και ανακουφιζεται απο την μετακινηση.
• Διαταραχες του Ημερησιου ρυθμου – οταν το εσωτερικο ρολοϊ του ατομου δεν λειτουργει σωστα και διαταρασσονται τα προτυπα του υπνου.
• Παρυπνιες – δηλαδη ασυνηθιστες κινησεις και δραστηριοτητες κατα τον υπνο, συμπεριλαμβανομενης της υπνοβασιας και των εφιαλτων.
• Υπερβολικη υπνηλια κατα τη διαρκεια της ημερας – οταν ενα ατομο αισθανεται επιμονη υπνηλια κατα τη διαρκεια της ημερας απο την ναρκοληψια η αλλη ιατρικη κατασταση.

Χρονισμος εναντι διαρκειας υπνου

Εχει αποδειχθει οτι μετραει περισσοτερο  η ποιοτητα του υπνου και οχι απλα η ποσοτητα. Ειναι οπως οι θερμιδες οπου το ιδιο ποσο απο σακχαρα η απο ισορροπημενη διατροφη δεν εχει το ιδιο αποτελεσμα. Σε διαφορετικες ωρες ο εγκεφαλος χρειαζεται διαφορετικα πραγματα απο το μενου του υπνου.
Στο πινακα που ακολουθει ειναι οι ωρες που χρειαζεται ο οργανισμος υπο κανονικες συνθηκες.

Ειναι αδυνατον φυσιολογικα να κοιμηθει καποιος περισσοτερο απο αυτο που χρειαζεται.  Ο υπερβολικος υπνος ειναι κυριως ενδειξη καταθλιψης, αλλα μαλλον προκειται περισσοτερο για παραμονη στο κρεβατι παρα για περισσοτερο υπνο.

Οταν επανελθουμε στον ικανοποιητικο υπνο πολλες απο τις καταστασεις του εγκεφαλου και του σωματος επανερχονται. Εκδηλωσεις του διαταραγμενου ανοσιακου συστηματος μπορει να χρειαστουν περισσοτερο χρονο για να επανελθουν στο φυσιολογικο σε σχεση με αλλες, αλλα ποτε δεν μπορεις να αναπληρωσεις αυτο που εχασες. Ο υπνος δεν λειτουργει σαν τραπεζα οπου αθροιζεις χρεη και μετα μπορεις να εξοφλησεις μονομιας. Εαν χασεις τον υπνο μιας νυχτας δεν μπορεις οσο και να κοιμηθεις περισσοτερο να ανακτησεις ολο αυτο που εχασες. Δεν ειναι οπως με τον λιπωδη ιστο οπου μπορεις να κανεις καταθεση και μετα να το χρησιμοποιησεις σε καιρο πεινας. Η λυση ειναι τα λιποκυτταρα,  αλλα δεν υπαρχει το αντιστοιχο στον εγκεφαλο. Ο λογος ειναι οτι ο ανθρωπος ειναι το μονο ειδος που υποβαλλει με την θεληση του τον εαυτο του σε στερηση υπνου χωρις προφανη λογο. Ισως γι’ αυτο η φυση ποτε δεν αντιμετωπισε την προκληση σε ολη την εξελιξη να δημιουργησει διχτυ ασφαλειας στην περιπτωση ανεπαρκους υπνου. Ετσι δεν υπαρχει μηχανισμος ασφαλειας. Δεν υπαρχει συστημα πιστωσης.

Τι κανουμε  για καλο  υπνο;

• Αν ημαστε ξυπνοι για πανω απο 30 λεπτα καλυτερα να παμε σε αλλο χωρο με χαμηλο φωτισμο και να διαβασουμε ισως καποιο περιοδικο μεχρι να νυσταξουμε.
• Αποφευγουμε το οινοπνευμα και την καφεϊνη.
• Απομακρυνουμε καθε ηλεκτρονικη συσκευη. Δεν κοιταμε την ωρα στο ξυπνητηρι.
• Το δωματιο να ειναι δροσερο γυρω στους 18^ο . Το σωμα και ο εγκεφαλος χρειαζονται να μειωθει η θερμοκρασια τους κατα ενα βαθμο για να ξεκινησει ο υπνος. Αυτος ειναι ο λογος που δυσκολευεται ο υπνος σε δωματιο πολυ ψυχρο  η πολυ θερμο.
• Πηγαινουμε στο κρεβατι την ιδια ωρα και να ξυπναμε την ιδια ωρα. Δεν παρατεινουμε τον υπνο γιατι αλλαζει η κανονικοτητα.
• Χαμηλος φωτισμος το βραδυ και λαμπρος το πρωι.

Το ενδοκανναβινοειδες συστημα και ο υπνος

Δεδομενων των προβληματων με τα υπνωτικα, οι ιατροι επιστημονες διερευνουν αλλους τροπους βελτιωσης του υπνου, στοχευοντας στο ενδοκανναβινοειδες συστημα (ΕΚΣ). Ως ο κυριος ομοιοστατικος ρυθμιστης της ανθρωπινης φυσιολογιας, το ΕΚΣ διαδραματιζει σημαντικο ρολο στον κυκλο υπνου-αφυπνισης και σε αλλες κιρκαδιες διαδικασιες.
Ο Ιταλος επιστημονας Vicenzo DiMarzo συνοψιζει την ευρεια ρυθμιστικη λειτουργια του ενδοκανναβινοειδους συστηματος στη φραση «Φαε, κοιμησου, χαλαρωσε, προστατεψε και ξεχασε».
Το πως αποκοιμιομαστε, παραμενουμε κοιμισμενοι, αφυπνιζομαστε και παραμενουμε ξυπνιοι ειναι μερος εσωτερικης βιολογικης διαδικασιας που ρυθμιζεται απο τους κυκλικους μας ρυθμους και το ενδοκανναβινοειδες μας συστημα. Οι κυκλικοι  ρυθμοι διεπουν ποικιλια δρασεων στο σωμα, συμπεριλαμβανομενης της παραγωγης ορμονων, του καρδιακου ρυθμου, του μεταβολισμου, και ποτε να κοιμηθουμε και να ξυπνησουμε.
Ειναι σαν να εχουμε ενα εσωτερικο βιοχημικο χρονοδιακοπτη η ρολοϊ που παρακολουθει την αναγκη μας για υπνο, καθοδηγει το σωμα να κοιμηθει και κατοπιν επηρεαζει την ενταση του υπνου. Αυτος ο βιολογικος μηχανισμος επηρεαζεται απο εξωτερικες δυναμεις οπως το ταξιδι, τα φαρμακα, η τροφη, το ποτο, το περιβαλλον, το στρες και αλλα.
Υπαρχει το βασικο ερωτημα: Το ενδοκανναβινοειδες συστημα ρυθμιζει την εμπειρια μας με τους κυκλικους ρυθμους η το αντιστροφο;
Τα αποδεικτικα στοιχεια μιας ισχυρης σχεσης μεταξυ των δυο παρατηρουνται στις διακυμανσεις του ανανταμιδιου και της 2-AG (ενδοκανναβινοειδη μορια του ιδιου του εγκεφαλου) κατα τον κυκλο υπνου-αφυπνισης, μαζι με τα μεταβολικα ενζυμα που δημιουργουν και διασπουν αυτες τις ενδογενεις ενωσεις κανναβινοειδων.

Το ανανταμιδιο υπαρχει στον εγκεφαλο σε υψηλοτερα επιπεδα τη νυχτα και συνεργαζεται με τους ενδογενεις νευροδιαβιβαστες ελαιαμιδιο  και αδενοσινη για τη δημιουργια υπνου. Αντιθετα, η 2AG ειναι υψηλοτερη κατα τη διαρκεια της ημερας, γεγονος που υποδηλωνει οτι εμπλεκεται στην προωθηση της εγρηγορσης.
Ο εξαιρετικα πολυπλοκος κυκλος υπνου-αφυπνισης οδηγειται απο ποικιλια νευροχημικων και μοριακων οδων. Τοσο το ανανταμιδιο οσο και η 2ΑG ενεργοποιουν τους υποδοχεις κανναβινοειδων CB1 που ειναι συγκεντρωμενοι στο κεντρικο νευρικο συστημα, συμπεριλαμβανομενων των τμηματων του εγκεφαλου που σχετιζονται με τη ρυθμιση του υπνου.
Οι υποδοχεις CB1 ρυθμιζουν την απελευθερωση του νευροδιαβιβαστη ετσι ωστε να πληροφορει προς τα πισω για υπερβολικη νευρωνικη δραστηριοτητα, μειωνοντας ετσι το αγχος, τον πονο και την φλεγμονη. Η εκφραση του υποδοχεα CB1 ειναι συνεπως ενας βασικος παραγοντας για τη ρυθμιση της ομοιοστασης του υπνου.
Αυτο δεν συμβαινει, ωστοσο, σε σχεση με τον CB2, τον υποδοχεα κανναβινοειδων που εντοπιζεται κυριως στα ανοσοκυτταρα, στο περιφερικο νευρικο συστημα και στον μεταβολικο ιστο. Ενω η εκφραση του υποδοχεα CB1 αντικατοπτριζει τους κυκλικους κιρκαδιους ρυθμους, δεν εχουν περιγραφει τετοιες διακυμανσεις για τον υποδοχεα CB2.
Η προκληση της μελετης και θεραπειας των διαταραχων του υπνου περιπλεκεται απο το γεγονος οτι οι διαταραχες υπνου ειναι συμπτωμα πολλων χρονιων ασθενειων. Σε πολλες περιπτωσεις, ο κακος υπνος οδηγει σε χρονιες ασθενειες και η χρονια ασθενεια συνεπαγεται παντα υποκειμενη ανισορροπια η δυσλειτουργια του ενδοκανναβινοειδους συστηματος. Παρολο που εχουμε ακομα πολλα να μαθουμε για τη σχεση μεταξυ ΕΚΣ και κιρκαδιων ρυθμων, ειναι σαφες οτι ο επαρκης ποιοτικος υπνος ειναι κρισιμο συστατικο στοιχειο της αποκαταστασης και διατηρησης της υγειας του ατομου.
H CBD βελτιωνει τον υπνο σε ατομα που εχουν αγχος.
Σε υψηλοτερες δοσεις δρα κατευναστικα και εξασφαλιζει υπνο βαθυ και αναζωογονητικο.
Σε αντιθεση με την τετραϋδροκανναβινολη (THC) – η οποια ειναι υπευθυνη για την ευφορια με τη χρηση της κανναβης – η CBD δεν προκαλει οιαδηποτε μεθυστικα η ψυχοτροπικα αποτελεσματα. Συνηθεστερα χρησιμοποιειται για να βοηθησει στο αγχος, στην καταθλιψη, στις κρισεις, στην αρθριτιδα, στον χρονιο πονο και σε αλλες καταστασεις. Τελευταια αυξανει η δημοτικοτητα της ως νοοτροπικη[3].
Η CBD φαινεται να ειναι μια ιδιαιτερα ελπιδοφορα βοηθεια στον υπνο για τους ανθρωπους που υποφερουν απο επιμονη ανησυχια. Δεν προκαλει υπνηλια, αλλα, μειωνοντας το αγχος, κανει ευκολοτερο να αποκοιμηθουμε και να παραμεινουμε κοιμισμενοι.
Οι αγχωδεις σκεψεις ειναι απο τις κυριες αιτιες αϋπνιας και αλλων προβληματων με τον υπνο. Η CBD αποδειχθηκε οτι μειωνει το αγχος με πολλαπλους μηχανισμους:

• Αλληλεπιδρωντας με τον υποδοχεα της σεροτονινης 5-ΗΤ_1Α ο οποιος ως γνωστον ρυθμιζει την διαθεση, το στρες και το συναισθημα και
• Ωθωντας την αναπτυξη νεων νευρικων κυτταρων στον εγκεφαλο των ενηλικων.

Επιπλεον, η CBD λειτουργει ως ηρεμιστικο οταν λαμβανεται σε υψηλοτερες δοσεις (100+ mg). Ετσι κανει ευκολοτερο το αποκοιμισμα και την παραμονη στον υπνο, εξασφαλιζοντας βαθυ και αναζωογονητικο υπνο. Λογω των αναλγητικων ιδιοτητων της βοηθα στον υπνο ατομων που υποφερουν απο χρονιο πονο, π.χ απο αρθριτιδες και αλλες φλεγμονωδεις νοσους.
Η δοση για τον υπνο :
Ερευνητικες μελετες χρησιμοποιησαν    δοσεις απο 15mg εως 600mg CBD (3 σταγονες διαλυματος 10% ελαιου CBD εως 50 σταγονες διαλυματος 24% CBD).
Δοσεις 20-50mg φαινεται να λειτουργουν καλυτερα για προβληματα υπνου λογω αγχους, ενω δοσεις ανω των 100mg επιδρουν ηρεμιστικα.
Δοση CBD 15mg και ανω για υπνο.